వైద్యం వారికి తోపెల్లవారి సభలో నా చిత్రకవితాంజలి.

 జైశ్రీరామ్.

ఓం శ్రీమాత్రే నమః.

శ్రీ తోపెల్ల వారిచే బ్రహ్మశ్రీ వైద్యంవేంకటేశ్వరాచార్యులవారికి 

సాహితీచిత్రగుప్త బిరుదు ప్రదానము జరిగిన సందర్భముగా

చిత్రకవితాంజలి.

రచన.  చింతా రామకృష్ణారావు.

శా.  శ్రీమన్మంగళ వైద్యమన్ గృహమునన్ శ్రీవేంకటేశుల్ శుభ

శ్రీమార్గాద్భుత సత్ప్రవర్తనపరుల్ చెల్వొంద జన్మించి స

చ్ఛ్రీమద్భాసుర సత్కవిత్వమున సచ్చిత్రంపు సత్ సాహతీ

భూమిన్ జూపిన చిత్రగుప్తునిలపై పోషింపుమా శ్రీహరీ!

చతుర్వింశత్యధిక ద్వివిధకంగ గీత గర్భ చంపకమాల.

వర గుణ భాగ్యధా! విజయ వర్ధన చిత్రకవిత్వరూపధా!

స్తిర ఘనుఁడా! లసన్ మతిని దీప్తిని గొల్పెడి మాన్య సారథీ!

పర గణుఁడా! నతుల్, వినుత  వైద్య నయాన్వయ వేంకటేశ! మా

చిర వినుతాక్షరా! జయము చిందును మీదు ప్రశాంత శోభతోన్.

చం.  వరపురుషోత్తమార్యులకు భాసిలు కృష్ణమకున్ జనించి స

న్నిరుపమ కీర్తి గొల్పితివి నీవరవంశజులెల్లఁ బొంగగన్,

సరిగన లేరు నీకనగ చక్కని చిత్ర కవిత్వ శోధనన్

ధర వెలుగొందితీవు, శుభదాయక నిన్ను శుభాళి చేరుతన్.

షడర బంధ్ శార్దూలము. 

3వ వృత్తములో (రా-మ-కృ-ష్ణ-క-వి)

6వ వృత్తములో (సు-క-వి-వై-ద్యము) 

వృత్త కేంద్రమున (వి)

ధన్యా! రా, మన సు న్నసత్క వి కిలన్ దా వై నకృ ష్ణ!  క్ష మా

గణ్యా! మ ఞ్జు ల క ల్ప నా క వి కృతిన్ గ ద్య ప్ర భా క ల్ప మున్

పుణ్యా కృ ష్ట సు వి ద్య నిమ్ము వి  ధి గా భో! ము ద్దుగా విష్ణు! మా

మాన్యా మా ధ వ! భో గ భాగ్య పు గతుల్, మా న్యత్వ మున్ గొల్పుమా.

సీ.  శ్రీనివాసశతక, చెన్నరాయ శతక, జయ సుదర్శనచక్ర శతక, తెలుఁగు

భాషాశతకనామ భాస్వత్కృతుల్ ద్వాద శంబమోఘంబుగా సన్నుతముగ

వ్రాసి, వ్యాసములెన్నొ వాసిల్లగా వ్రాసి, లెక్కయేలేనన్ని పెక్కు కృతులు

చిత్రకవిత్వాన చెలఁగువాటిని గొని, చిత్రించి జనులకు చేర్చినావు.

తే.గీ. పెక్కుబిరుదులు నినుఁ జేరె, నిక్కముగను,

సాహితీచిత్రగుప్తుఁడన్ సార్థకమగు

బిరుదు తోపెల నీకిచ్చె, వరలుమిలను.

మంగళంబులు నీకు సన్మంగళములు.

మంగళం           మహత్           శ్రీశ్రీశ్రీశ్రీశ్రీ

జైహింద్.

నా సౌందర్యలహరిపై బ్రహ్మశ్రీ చక్రాల లక్ష్మీకాత రాజారావుగారు అనుగ్రహించిన. ... సంశబ్దనం.

జైశ్రీరామ్. 

నా సౌందర్యలహరిపై

అవధాన భారతి. సాహితీ చతురానన. ఛందో వైవిధ్యనిష్ణాత. ఛందస్సవ్యసాచి. స్వర్ణ కంకణ-కవిగండ పెండేరపు సత్కార గ్రహీత. విద్వాన్ చక్రాల లక్ష్మీ కాంత రాజారావు. ఎం.ఏ., విశ్రాంత సంస్కృతాంధ్రోపన్యాసకులు. హైదరాబాద్. 92913 33880.

వారు అనుగ్రహించిన

సంశబ్దనం.

     పద్యరచనలోనెన్నెన్ని మార్గములున్నవో- అన్నింట తన ప్రతిభాపాండితీవైభవముతో నడిచి- తనతో బాటు మరికొందరిని నడిపించి- శ్రీ భారతీ పద పద్మారాధకులుగా నిలిచిన వారు శ్రీ చింతా రామకృష్ణారావుగారు.

    వీరి చిత్తవీథి యందు నొక భావన మెరుపుతీగవలె మెరసిన వెంటనే దానినొక రసవత్తర కావ్యముగా రచించి- తెలుఁగువారికి నందించుట యనునది యొక దీక్షగా తలంచినటుల - వీరు వ్రాసిన కావ్య పరంపరల ద్వారా మనము తెలిసికొన వచ్చును. వీరి ప్రోత్సాహముతో మరికొందరు పద్య ప్రేమికులు పద్య రచయితలై వీరివలె గ్రంథములు రచించి భాషాసేవ చేయుచున్నారు.

     శ్రీ చింతావారి కలమునుండి జాలువారిన మరొక అద్భుత కావ్యము 'ఆంధ్రసౌందర్యలహరి." ఇది యనువాద కావ్యము. సాక్షాత్ శంకర స్వరూపమైన ఆదిశంకరాచార్య విరచితమగు' సౌందర్యలహరి" ని వీరు తెలుగున పద్యకావ్యముగా రచించుటయే కాక మూలశ్లోకములకు తెలుఁగు ప్రతిపదార్థమును భావమును వ్రాసి మనకునందించినారు.

     ఒకరి కావ్యమను మరోకవి మరియొకభాషలో ననువదించుటకు - తదనువాద కవికి రెండు భాషలందు తగినంత పట్టుండవలయును, మూలకవి భావమును చక్కగా గ్రహించవలెను. ఉన్నదున్నట్టుగా భావ వ్యక్తీకరణ చేయవలయును. "కాళిదాసు కవిత్వము కొంత- నాకైత కొంత అన్నట్లుగా వ్రాయ కూడదు. సహజ భావన పాఠకులుమెచ్చు కొనునట్లుండవలెను.

ఏతద్విషయమున శ్రీ చింతావారు శ్రీశంకరుని భావముననుసరించియే- శ్లోకములకు పద్యములందించినారు. ఆయా ప్రతి పద్యమూ శంకరుని ప్రతిపాదిత భావమునే ప్రకటీకృతము చేయుచున్నది.

మొదట శ్రీగౌరీ ప్రార్థనాపద్యమునందే

శా.  శ్రీమన్మంగళ! శాంభవీ జనని!  హృచ్ఛ్రీ చక్ర సంవాసినీ!

సామాన్యుండను, నీ కృపామృత రుచిన్ సౌందర్య సద్వీచికన్

నీమంబొప్పఁ దెనుంగు చేసెద, నతుల్, నీవే లసద్వాణిగాఁ

బ్రేమన్ వెల్గుము శంకరాత్మ గతితోఁ బ్రీతిన్ గనన్ శంకరుల్.

అంటూ తాను సామాన్యుఁడనని, శ్రీ శంకరుని సౌందర్యలహరి అసామాన్యమని, ఆంధ్రానువాదము చేయుచుంటినని,  నీవే లసద్వాణిగాఁ బ్రేమన్ వెల్గుమంటూ  అనువాదమును ప్రారంభించి- అమ్మదయతో - అసామన్యమగు రీతిగా పద్యములను వ్రాసి తన ప్రతిభను వినయ మతితో తెలియఁజేసారు.

శంకరభగవత్పాదుల తొలి శ్లోకమగు “శివశ్శక్త్యా యుక్తో యది భవతి” ని మనోజ్ఞముగ అమ్మా! అంటూ త్రిమూర్తుల కర్తవ్యములను వారలకబ్బిన శక్తులకు నీవే మూలమనుచు చక్కని పదములతో రచించినారు.

42వ శ్లోకమగు “గతైర్మాణిక్యత్వం…..ధిషణామ్.” ను అనువదించునపుడు పద్యమునందు చూపిన పద శైలి మూలశ్లోక భావమున కంటె మరింత గొప్పగానున్నది.

60వ శ్లోకమగు “సరస్వత్యాస్సూక్తీ”….కినొనరించిన పద్యానువాదము ప్రశంసనీయము. పద్యమెత్తుగడలోనే “వాణీ గానసుధాస్రవంతి కుశలత్వప్రాభవంబీవు”  అంటూ శ్రీ చింతావారు తనకున్న సంస్కృతభాషాపాండితీశోభను అసామాన్యమగు రీతిగా మనముందు కనబరిచినారు.

90వశ్లోకమున  “దదానే…..చరణతామ్.”  అను శ్లోక అనువాదమునందు తుమ్మెదను సుకాండి యను పదప్రయోగమును జూపి తమకున్న పర్యాయపద ప్రయోగ చాతురిని ప్రదర్శించినారు.

నివేదనలో సౌందర్యలహరి మరియు తానొనర్చిన పద్యానువాదమునందలి పద్యములను పాఠకులు చదివినచో కవియైన నన్ను, చదివిన చదువరులనెల్లరను దయతో చూడుమని, ఫలశ్రుతిని వెల్లడి చేసినారు.

ఇలా వంద శ్లోకములకు వంద పద్యములు, వంద ప్రతిపదార్థములు, వందభావములను వ్రాసి శ్రీ రామకృష్ణారావు శ్రీ శంకరుల కృపకు, ఆదిదంపతులైన పార్వతీపరమేశ్వరుల దయకు పాత్రులైనారు.

కం.  చింతా యను పద భావమె

చింతించుట యగును, మీరు చిత్తమునందున్

సంతతము చింత చేయుచు,

సంతసమున కావ్యమల్లు శక్తుండయితే.

కం.  ఎన్నని వ్రాయుదురయ్యా!

ఎన్నగ మీ ప్రాయ మెంత? యెసగెడు చిత్తం

బున్నట్టి శక్తి సంపద

లున్నట్టి శరీర బలము లునికిన్ గనుమా!

కం.  పద్దెములెన్నివిధంబులొ

యద్దెస మీ గమనముండు, నాలోచనముల్

తద్దిశ మెరయున్ గావ్యం

బొద్దికతో వ్రాయబోదురొక్క క్షణానన్.

కం.  పుంభావ భారతీ యని

సొంపుగ పిలువంగ తోచు, సుందరమతితో

న్నింపుగనను మన్నించుచు

కెంపుల మీ బిరుదపంక్తికిన్ జతనిడుడీ!

చక్రాల లక్ష్మీ రాజారావు

19.10.24  

జైహింద్.

ప్రశంసా పత్రము. సాహిత్య సుధాంబుధి వాక్స్థలి సమూహము.5 జన, 2024

 

జైశ్రీరామ్.

జైహింద్.

శ్రీ వాసుదేవరావు రాధ దంపతులు తమ వివాహమహా వజ్రోత్సవ సమయమున నాకు చేసిన సత్కారము.

జైశ్రీరామ్.

జైహింద్.

 

శాంభవీ!

 జయ మార్గంబుగ నెంచి నిన్ను మహితుల్ సర్వంబు నీవంచు  నీ

పయి భక్తిన్ సతతంబు నిల్పి పరమున్ భాగ్యంబుగా పొందగా

నియతిన్ యత్నము చేయుచుందురు, కృపన్ నీ భక్తులన్ జూచి నీ

ప్రియ భక్తాళికి ముక్తి నిచ్చెదవుగా విశ్వంభరా! శాంభవీ!

శ్రీ రామకృష్ణ వరేణ్య విరచిత రాఘవ శతకము ఆవిష్కరణను పురస్కరించుకొనివల్లభవఝల అప్పల నరసింహ మూర్తి, జుత్తాడ, సమర్పంచిన పంచ రత్నాలు

జైశ్రీరామ్.

 పంచ రత్నాలు

                                           రచన;-వల్లభవఝల అప్పల నరసింహ మూర్తి,     జుత్తాడ,

                                                                       

1.శా;-శ్రీమా మామృత ధారలం దనియుచున్!దివ్యుం!శిరో ధార్యుడౌ!

        రాముం రమ్య గుణాభి రాము చరితం!రమ్యంబుగా గూర్చితే!

        మా మాంబోధి రసత్కళా రమమగున్!మార్మోగ కీర్తింపగా!

        ధామంబౌ!వర రామమౌ నిల బుధా!తత్ప్రాప్తి! దీక్షా రతిన్!

తత్ప్రాప్తి=స్వర్గము పొందెడు,

2.సీ;-భానోష దయ కాల!భాగ్యంబుగా నెంచి!

               కనులార చిత్రాలు కాంచి కాంచి!

        మించిన ప్రేమ మేథలో కదలాడ!

             రామ కృష్ణుని గాంచి రమ్య ధృష్టి!

       పంచ రత్నాలలో!ప్రణవ మోంకారంబు!

            రామ భీజ మహిమ రాజిలంగ!

      శ్రీరామ!మా రామ! రఘు రామ!రామంచు!

            భక్తితో నుతియించి!బరగ దలచి!

         తే,గీ:-కోర కుండక!కృతి కేను!కూర్మి కతన!

                 వ్రాయు చుంటిని!దీవించి!ప్రణుతు లిడుచు!

                రామ తారక మంత్రంబు!రహిని వెలుగ!

                జీవ ముక్తిని కాంక్షించి!జీవ తతికి!

3.సీ;-ఏ జిహ్వ!రాముని!యింపార బల్కునో?

             యా జిహ్వ జిహ్వయౌ!యవని యందు!

        ఏ రామ స్మరణంబు!యే మనంబంటునో?

             ఆ మనంబదె సుమ్మ!యవని మిన్న!

       ఏ రామ కీర్తన!యింపొంద శృతమౌనొ?

             ఆ మాన్యు జీవంబు!హాయి గనును!.

      ఏ రామ శతకంబు యీరాము కృతి యాయె!

              రాఘవ ప్రోక్తమై!రక్తి గనుత!

     తే,గీ;-రామ కృష్ణాఖ్య!రస రమ్య!రాజ తిలక!

             జన్మ జన్మల పుణ్య మీ జన్మ కాగ!

            భాష మాధుర్య!శోధిత మాన్య చరిత!

           చిత్ర గర్భ కృతి వధాన్య!శ్రికర మగు!

4.సీ:-ఊల పల్లి సు వంశ!యుద్యత్ఘన సు కీర్తి

              లలిత సాంభ శివుల లాల నాన!

        రాఘవ శతకంబు!రమ్యమై!రస నిల్చు!

             కల్ప కల్పాంతర !కౌము దౌచు!

       జన్మ సార్ధక మాయె!జగదేక రాముండు!

             రామ కృష్ణుని మేథ! సోమ మేర్చె!

       రామ రామ యనగ!రమ రామమౌ గదే?

            రమణి సీతమ్మయే!రక్ష కాగ!

       తే,గీ:-జీవ సౌఖ్యంబు జేకూర్చి!జీవ సరళి,

               నిండు నూరేండ్లు భక్తి తా నెలకొనంగ!

               శివుని భద్రత నెంచిన జీవి యేను!

              సతత మాశీస్సు లందింతు!శర్వు!కృపచె!

5.సీ:-వెలుగైన తెలుగుకే!విలువ తా పెంపేర్చి!

              విన్యాసములు జేయు వేద్యు డౌచు!

         చిత్రాలు బంధాలు!చిన్ముద్ర లేయించి!

              ముద్రిత ప్రతులకే!మోద మేర్చి!

         గర్భ మర్మ మెరిగి!కంజాత సుమములు!

              గర్భ కవిత పూజ!కర్పి తమయె!

         భావి తరములెల్ల బాగు తెల్గన బొల్చు

               తెలుగు చేతలవెల్గ!తీర్చి దిద్దు!

        తే,గీ:-తెలుగు మాంథ్యంబు!మందమై!వెలిగె నేడు!

                తేనె లొలికెడి తెన్గుకు!తీపి వౌచు

                రామ కృష్ణాఖ్యు శోధన!దివురు భవిని!

               తెలుగు భాషలందున లెస్స!దీప్తి జగతి!

జైహింద్.

గణపతి అష్టోత్తరశతనామాన్విత పద్యావళి. శాంకరీ శతకము. (ఒక్కరోజులో వ్రాసినది) తే. 31 - 8 - 2025.

 ఓం శ్రీమాత్రే నమః🙏🏻

గణపతి అష్టోత్తరశతనామాన్విత పద్యావళి. 

శాంకరీ శతకము.

ఓం గం గణపతయే నమః

1.ఓం గజాననాయ నమః

శా.  శ్రీమద్గణ్య *గజాననా!* సువదనా! శ్రీ పార్వతీ నందనా!

నీమంబొప్ప శతాధికంబుగలవౌ నీ గౌణనామంబులన్

శ్రీమన్మంగళముల్ రచించుటకునై చేపట్టితిన్ వ్రాయగా,

ప్రేమన్ బద్యములల్లఁజేయుమయ, దారిన్ జూపుచున్, శాంకరీ! 

2.ఓం గణాధ్యక్షాయ నమః

మ.  ధరణిన్ శ్రీగణనాధుడంచన *గణాధ్యక్షా!* నినున్ మానవుల్,

పరమానందము నొంది నీవు విలసద్భక్తిన్ మెచ్చుచున్ బ్రేమతో

సరిలేనట్టి శుభాళినే గొలుపుచున్ జక్కంగఁ గాపాడుచున్

బరితుష్టిన్ గలిగింతువయ్య! ప్రణతుల్, భాసించు శ్రీ శాంకరీ!

3.ఓం విఘ్నరాజాయ నమః

మ.  శుభముల్ గొల్పెడి *విఘ్నరాజ!* ప్రణతుల్ శోభస్కరా! నీవు నా

కభయంబిచ్చిన చాలునయ్య! నిరతంబర్చించుచున్  నేను నీ

ప్రభనే పద్యములందు నిల్పెదనయా! ప్రఖ్యాతినే తెల్పగా

సభలన్ నీ వరపద్య సత్ పఠనమే సాక్ష్యంబుగాన్, శాంకరీ!

4.ఓం వినాయకాయ నమః

చం.  మహిత *వినాయకా!* ప్రజలు మన్ననఁ బొందగ నెంచుచుండి నీ

మహిమను చాటునట్టి వరమంత్రసమన్విత నామపద్యముల్

స్పృహఁ గొనుచున్ బఠించెదరు శ్రీకరసత్ఫలమార్గమంచు, ని

న్నహరహమున్ స్మరించెద నహంబును బాపుము నాకు, శాంకరీ!

5.ఓం ద్వైమాతురాయ నమః

మ.  విను  *ద్వైమాతుర!* కర్ణపేయముగ నే విన్పించు పద్యాళినే,

తనువున్, జిత్తము, చేతనంబు నొకటై తాదాత్మ్యమై నీ ద్యుతిన్

గనగాఁ జేసెడి గౌణనామములనే గన్పింపఁ బద్యాళిలో

వినయంబొప్పగ వ్రాసినాడ,  విలసద్విజ్ఞానదా! శాంకరీ!

6.ఓం ద్విముఖాయ నమః

చం.  *ద్విముఖ!* గణాధిపా! ప్రముఖ విశ్వశుభంకర!  పార్వతీసుతా!

సముచిత రీతి నిన్ గొలుచు సద్వరశక్తి నొసంగుమయ్య! క్షే

మము జనపాళికిన్ గొలుపు మంత్రము నీ మహనీయ నామమే,

సముదిత రీతి లోకులను చల్లగ చూడుము నీవు శాంకరీ!

7.ఓం ప్రముఖాయ నమః

చం. *ప్రముఖ!* మనంబునన్ నిలుము,  భావనఁ జేయగనిమ్ము నిన్ను,  నా

సమయము నంత నీ వినుత సచ్చరితంబు నెఱుంగ నీయుమా

నిమిషము వ్యర్ధమైన నది నిల్వక తాను గతించిపోవుగా

సమయము నెంచి కావు నను చక్కగ నీవు, మహాత్మ! శాంకరీ!

8.ఓం సుముఖాయ నమః

మ.  *సుముఖా!* ప్రేమగ చూచుదైవమని నిన్ శుద్ధాంతరంగంబుతో

క్షమతో సన్మునులెల్లఁ గొల్తురయ! యోగక్షేమముల్ నిత్యమున్

నిమిషంబందునె గొల్పువాఁడవనుచున్ నీ శక్తినే యెన్నుచున్

గమనింపంగదె భక్తితత్పరుల నో గణ్యాత్ముఁడా! శాంకరీ!

9.ఓం కృతినే నమః

మ.  *కృతి!* నే నేకృతి వ్రాయఁ బూనినను మున్ బ్రీతిన్ నినున్ గొల్తు నో

నుతపాదాబ్జ! మహత్వశక్తినపు డేనున్ గాంచగా సాధ్యమౌన్

క్షితి నా కావ్యము లెన్ని భక్తియుతులై కీర్తించుచున్ నెవ్వరేన్

ధృతిమంతుల్ పఠియించిరేని శుభులై దీపింతు రో  శాంకరీ!

10.ఓం సుప్రదీపాయ నమః.

చం.  ప్రణతులు *సుప్రదీప!* తనరారగఁ జేయము భక్తపాళినే,

గణుతి వహించునట్లు గుణగణ్యులు గౌరవమొందునట్లుగా

ప్రణవమహత్స్వరూప! పరిపాలన చేయుచు మంచి నిల్పుమా,

గుణగణనాభిరాములను కూర్మిని కావుమ నీవు, శాంకరీ!

11.ఓం సుఖనిధయే నమః

ఉ.  ధీపటిమప్రదా! *సుఖనిధీ!* నినుఁ గొల్చెద భక్తి నిల్పి, నీ

రూపవిశేషముల్ మహిత రోచియుఁ దెల్పఁగ నెట్లు సాధ్యమౌన్?

ప్రాపితమైన జ్ఞానమున పద్యములందు రచించుచుంటి, న

న్నాపదలొందనీక  నహర్నిశలున్ గనుమయ్య, శాంకరీ!

12.ఓం సురాధ్యక్షాయ నమః

ఉ.  అక్షయమైన జ్ఞానము మహత్తర రీతిని గొల్పు మో *సురా

ధ్యక్ష!* జయాస్పదంబుగు పదంబులనొప్పెడి పద్యసంహతిన్

శిక్షణమిచ్చి నామదికి శీఘ్రమె నేడు రచింపఁ జేయుమా,

రక్షణ నీవె గొల్పుటను రాజిలుచుంటిని ధాత్రి శాంకరీ!

13.ఓం సురారిఘ్నాయ నమః

శా.  విఘ్నాళిన్ నశియింపఁజేసి జయముల్ ప్రీతిన్ బ్రసాదించు మా 

విఘ్నేశా! శుభ మంగళాంగ విలసద్విజ్ఞాన తేజా! *సురా

రిఘ్నా!* నామది శత్రుషట్క మమరెన్, బ్రీతిన్ దొలంగించు మ

ర్శోఘ్నంబున్ గొనిదెత్తు నీకొఱకునై, శోభస్కరా! శాంకరీ!

(అర్శోఘ్నము=మీగడపెరుగు) 

14.ఓం మహాగణపతయే నమః

చం.  ధనములు, ధాన్యముల్, సుఖము ధాత్రిని నిత్యము కావు శ్రీ*మహా

గణపతి!* నీప్రభాసమున గణ్యమహత్కర కావ్యసత్కృతుల్

మను కడదాక ధాత్రిపయి మన్నన లొందుచు, సద్విదార్చితా!

మనునటు చేసి యీ కృతిని మంచిని నిల్పుమ ధాత్రి,  శాంకరీ!

15.ఓం మాన్యాయ నమః

శా.   ఓ *మాన్యా!* గణనాథ! దివ్యగతి మా కొప్పారగా నిమ్ము,  నీ

ప్రేమన్ జూపుము భక్తపాళిపయి యావిర్భావమై యాత్మలన్,

శ్రీమంతంబగు భక్తి నిమ్ము, విజయశ్రీలన్ గనం జేసినన్

ధీమంతుల్ నిను నమ్మి కొల్తురురిలపై దీక్షన్ సదా, శాంకరీ!

16.ఓం మహాకాలాయ నమః

శా.  హేలన్ లోకజనాళినేలుదువు నీవిచ్ఛన్ శుభాప్తిన్,*మహా

కాలా!* నీ సరి లేరుగా వరదుఁడా! కామ్యర్థదా! వ్రాలెదన్

మ్రోలన్ నిన్ గని మ్రొక్కగన్, జయనిధీ! పుణ్యప్రదా! దేవరా! 

స్థూలామోఘ శరీర! మేల్గొలుపు, ధీశుల్ మెచ్చగా  శాంకరీ!

17.ఓం మహాబలాయ నమః

మ.   విలసద్రూప! *మహాబలా!* కరుణతో విఘ్నంబులన్ బాపుమా,

విలువల్ పెంచు గుణప్రదీప్తినిడుమా, విశ్వాత్మ! నీ యందునన్

కలుగం జేయుమ నమ్మకంబు, త్రిజగత్కల్యాణ సంపత్కరా!

బలమున్ గొల్పి జగద్ధితంబు గొలుపన్ వర్తింపనీ, శాంకరీ!

18.ఓం హేరంబాయ నమః

శా.  *హేరంబా!* వినుతప్రభా! కొలుతు నిన్నేకాగ్రతన్ నిత్యమున్,

స్మేరాంభోరుహసమ్ముఖా! శుభములన్ సిద్ధింపగాఁ జేయరా, 

శ్రీరమ్యాక్షర భావనా సుధనె యాశింతున్ నినున్ గొల్వగన్,

ధీరస్వాంతమునీయ వేడెదనయా! దీపింపగా, శాంకరీ!

19.ఓం లంబజఠరాయ నమః

చం.  సుజనులఁ బ్రోచు వాఁడవను సూక్తినిజంబు జగంబునందు, *లం

బజఠర!* నాదు మంచి కని, వర్ధిలఁ జేయర, భక్తిఁ గొల్పరా,

ప్రజలకు మేలుచేయు గుణ వర్ధన చేయర,  ధర్మవర్తినై

భజనలు చేయఁ జేయర సభక్తిగ నిన్ గని,  భవ్య  శాంకరీ!

20.ఓం హ్రస్వగ్రీవాయ నమః

మ.   సహజాతంబులు మాన్పరావుగద,  *హ్రస్వగ్రీవ!* నీ సత్ కృపన్

మహిమన్ జూపి నశింపఁ జేయుమయ దుర్మార్గంపు దుర్వర్తనల్,

స్పృహలోనుండగఁ జేయుమా సతము, నిన్ సేవింపఁగాఁ జేయుమా,

యిహమున్, సత్పర సత్ఫలంబునిడుమా,  హృద్యంబుగా,  శాంకరీ!

21.ఓం మహోదరాయ నమః

చం.  వినుత *మహోదరా!* కనఁగ విశ్వము మొత్తము నీదు కుక్షిలో

ఘనముగ నొప్పియుండెనొ? జగన్మయ తేజము నీస్వరూపమై

ప్రణవమహాకృతిన్ ముఖము భాసిలుచుండుటెఱుంగుచుంటి, నే 

ననితరభక్తి తత్పరత నంది వసింపగనిమ్ము,  శాంకరీ!

22.ఓం మదోత్కటాయ నమః

ఉ.  త్రోవవు నీవె మా కిల  *మదోత్కట!*  కావగ నీకెసాధ్యమౌన్,

భావనభక్తిపూర్ణమయి వర్ధిలగా మదినెంచియుంటి, నీ

సేవలు చేయు నాకు, వికసింపగఁ జేయుము బుద్ధి సత్ కృపన్,

జీవము నీవెయంచెఱుకఁ జెన్నుగఁ గొల్పుము దేవ!  శాంకరీ!

23.ఓం మహావీరాయ నమః

ఉ.  సారవిహీన లోకమును శాశ్వతమంచు భ్రమించు నన్ *మహా

వీర!* మనంబునన్ నిలిచి ప్రీతిని సత్యము నెన్నఁ జేయుమా, 

భారము నీది, నా బ్రతుకు భద్రతనొప్పి శుభాస్పదంబుగా

తీరము చేరఁ జేయుమయ! ధీర శుభంకర! భవ్య  శాంకరీ!

24.ఓం మంత్రిణే నమః

ఉ.  నామది నుండు *మంత్రి!* శుభనామ! దయాపర! శ్రీగణేశ్వరా!

క్షేమము సౌఖ్యమున్ శుభము సిద్ధిలఁ జేయుమ భక్తపాళికిన్,

బ్రేమను పంచి సజ్జనులు వెల్గునటుల్ మది నెన్ని చేయుమా,

కామితసత్ప్రదా! సుగుణగణ్యులఁ గావుమ, భవ్య శాంకరీ!

25.ఓం మంగళస్వరాయ నమః

ఉ.  పారము చేర్చు సుస్వరము భక్తుల కోంకృతి*మంగళస్వరా!* 

చేరెను నీముఖాబ్జమున చెన్నుగ నోంకృతి రూపుఁ దాల్చి, వి

స్తారమనోజ్ఞభావ పరిసర్పిత సుస్వరపూర్ణ తేజ! సం

సారమునుండి కావుమయ,  సన్నుతిచేసెదనయ్య! శాంకరీ!

26.ఓం ప్రమధాయ నమః

మ.  *ప్రమధా!* నిన్ స్మరియించ నంతటనె సంప్రాప్తించు సంతోషముల్,

శమియించున్ మదమత్సరాదులు, భళా! సంస్తుత్య పాదప్రభా!

క్రమమున్ దప్పక నిత్యకృత్య ఘటనన్ కల్యాణ భాగ్యప్రభన్

బ్రముదంబున్ గలిగించుమా శుభకరా! భాగ్యప్రదా!  శాంకరీ!

27.ఓం ప్రథమాయ నమః

చం.  మరువగ లేము నిన్ను  *ప్రథమా!* యొనరించెడి కార్యమెద్దియేన్

నిరుపమ! నిన్నె కొల్తుమయ! నిత్యశుభంకర! రమ్య పూజ్య దే

వర! కరుణాలవాల! వరభావద! శ్రీగణనాయకా! నతుల్,

కురవకు వ్యర్థముల్, భువిని కోరెద నీ పద సేవ,   శాంకరీ!

28.ఓం ప్రాజ్ఞాయ నమః

ఉ.  ప్రజ్ఞను గొల్పు దేవుఁడవు  *ప్రాజ్ఞ!* శుభాకర శ్రీ గణేశ్వరా!

అజ్ఞులమయ్య మేము, పరమార్థమెఱుంగము, నీ మహాద్భుత

ప్రజ్ఞనెఱుంగుటెట్లు? మదిరంజిల నిన్ను నుతించుటెట్లు? మా

యజ్ఞత బాపినన్ గొలువనౌను నినున్, శుభనామ! శాంకరీ!

29.ఓం విఘ్నకర్త్రే నమః

చం.  త్వరపడి  మేము నిన్ మరచి,  తప్పునొనర్చిన, *విఘ్నకర్త!*  మా

మరపును విస్మరించి పరమార్థము నెంచుచు  కావగా మమున్

నిరుపమ! రమ్ము సత్వరమె, నిండు మదిన్ గరుణించి ప్రేమతో

స్మరణకు వచ్చి నీవు పరమంబుగ కావుము మమ్ము, శాంకరీ!

30.ఓం విఘ్నహంత్రే నమః

చం.  ప్రణతులు *విఘ్నహంత!* రసభావ సమృద్ధిని కావ్యమందు గుం

భనముగ నొప్పఁ జేసి, వరభక్తుల చిత్తములన్ స్పృశిం పగా

ఘనముగఁ జేయుమయ్య! గుణగణ్యులు పద్యములందు నిన్ గనన్,

మనమున పొంగుదీవె, వరమై మము కాతువు, దివ్య  శాంకరీ!

31.ఓం విశ్వనేత్రే నమః

ఉ.  విశ్వమునెల్ల చూచెదవు వేల్పుగ కావగ *విశ్వనేత్ర!* నీ

సుస్వరపూర్ణ మంత్రమును  శోభిలు చిత్తమునన్ బఠింపగా

శాశ్వత సత్ప్రవర్తనము సన్నుత కీర్తి జయంబు లబ్బునో

శశ్వదనంతతేజ! మనసార నుతించెద నిన్ను, శాంకరీ!

32.ఓం విరాట్పతయే నమః

ఉ.  రాజితపూర్ణ చంద్రముఖ! రమ్యగుణప్రద! యో *విరాట్పతీ!* 

సాజము మానవాళికి నశాంతిని గొల్పెడి కోర్కెలిద్ధరన్,

బూజలు మానుచున్ గలుషపూర్ణమనంబుల క్రాలుచుంద్రు, నీ

రాజనమిచ్చు మమ్ము గని రాజిలఁ జేయుమ! దివ్య శాంకరీ!

33.ఓం శ్రీపతయే నమః

ఉ.  *శ్రీపతి!* సుందరప్రముఖ!  చిత్త సరోజమునందు నీవు మా

ప్రాపుగ నిల్చియుండి  తరరారగఁ జేయుమ భక్తి భావనల్,

హే పరమాత్ముఁడా! జగతి నేలెడి నీవె గ్రహించి మమ్ములన్

నీపయి భక్తి కొల్పుమయ, నిర్మల చిత్తములిచ్చి, శాంకరీ!  

34.ఓం వాక్పతయే నమః

ఉ.  సన్నుత  *వాక్పతీ!*  ప్రథిత సంస్తుతసుందరభావపూర్ణ  సం

పన్న పదప్రయోగములు పట్టుగ నీ శతకంబునందునన్

మున్నుగ నేను నేననుచు ముందున నిల్చిలిఖింపమంచనన్

పన్నుగ చేయుమయ్య! వరభావ సమృద్ధిగనుండ,  శాంకరీ!

35.ఓం శృంగారిణే నమః

ఉ.  భారవహుండవీవెకద పన్నుగ కొల్చెడి భక్తపాళికిన్,

నేరము లెన్ని చేసినను నేర్పున మార్చుచు వారిబుద్ధి,  *శృం

గారి!* మనోజ్ఞనామ! శుభకార్యగుణాఢ్యులుగా మలంచుమా,

నీ రమణీయ సద్గుణము నేరను వర్ణనఁ జేయ, శాంకరీ!

36.ఓం ఆశ్రితవత్సలాయ నమః

ఉ.  *ఆశ్రితవత్సలా!*  జనులకాశ్రయమిచ్చెడి నీ పదాళి నా

కాశ్రయమీయకుండునెటు? లంచిత రీతిని భక్తి నెంచుచున్,

విశ్రమమెన్నకుండ ప్రభవింపఁగ నీవిట పద్యపాళిలో

సుశ్రవణప్రపేయముగ శోభిల వ్రాసితి, చూడు, శాంకరీ!

37.ఓం శివప్రియాయ నమః

చం.  శివునకు ప్రీతిపాత్రుఁడవు, చిన్మయ తేజుఁడ! యో *శివప్రియా!*   

ప్రవరగుణాఢ్యులన్ గనెడి భవ్యుఁడవంచు శివుండు మెచ్చు నిన్,

శ్రవణము చేయుమా కృపను చక్కగ నాకృతి, సద్విదాంవరుల్

జవమున వచ్చు పద్యములు చక్కగ మెచ్చగ చూడు,  శాంకరీ!

38.ఓం శీఘ్రకారిణే నమః

ఉ. శ్రీకర!  *శీఘ్రకారి!*  ప్రవచించెడి వక్తలు నాదు పద్యముల్

ప్రాకటమొప్ప సత్ సభల భక్తిని పాడఁగఁ జేయుమయ్య,  నా

పోకడ చిత్ర పద్య గతి, పొత్తమునందిట పోవనవ్విధిన్,

నీకడ నిల్చి వ్రాసితిది, నీకె సమర్పణ, కొమ్ము,  శాంకరీ!

39.ఓం శాశ్వతాయ నమః

ఉ. శాశ్వతమిద్ధరిత్రిని యసంభవమెన్నగ, దేవ! *శాశ్వతా!*

శాశ్వతమీవె యౌదువయ శంకరనందన! పార్వతీసుతా!

విశ్వము కాదు శాశ్వతము,  ప్రీతిని నీ పదమాశ్రయించినన్

శాశ్వత ముక్తిఁ గాంచనగు సజ్జన వందిత దేవ! శాంకరీ!

40.ఓం బలాయ నమః

చం.  ఫలితములెంచకుండ, వరభక్తి సమన్విత నిత్యసేవలన్

కలుషితభావనా రహిత గణ్యగుణాఢ్యులు చేయఁ జూచినన్

సులలిత దివ్యతేజ! *బల!* చూరగొనంగను నౌను నీ కృపన్,

కలుగగఁ జేసి నాకును ప్రకాశము గొల్పుము, దివ్య శాంకరీ!

41.ఓం బలోత్థితాయ నమః

చం.  బలమని పొంగిపోవుదుము భాగ్యవశంబున వచ్చు మజ్జకున్,

నిలుచునొ శాశ్వతంబుగ గణించుచునుండెడి మజ్జ మాకు? ని

స్తుల బలమీవె మాకుఁ గన, ధూర్తులఁ మాపెడి యో *బలోత్థితా!*

యలసితి జీవితంబున, ప్రయాసగ నెంచక కావు, శాంకరీ!

42.ఓం భవాత్మజాయ నమః

చం.  భవమును బాపు శక్తివయ, భాస్కర తేజుఁడ! శాంభవీ సుతా!

భవునకుఁ బ్రీతిపాత్రుఁడవు, భక్తిని గొల్పెడి యాఖువాహనా!

కవుల కవిత్వశక్తివయి కల్పన చేసెడి యో *భవాత్మజా!*

జవమును, భావనాసుధను  చక్కగనిమ్ము, గణేశ! శాంకరీ!

43.ఓం పురాణపురుషాయ నమః

ఉ.  సన్నుతుఁడా!  *పురాణపురుషా!*  మహిమాన్విత! నీకు మ్రొక్కెదన్,

నన్ను భవాబ్ధినుండి కరుణన్ గడఁ జేర్చుము, జ్ఞానబోధనే

క్రన్ననఁ గొల్పి, నా మదిని కావుము, సత్య పథంబుఁ జేర్చుమా,

మన్ననఁ జేసి నా కృతిని మంచిగ నందుము దేవ! శాంకరీ!

44.ఓం పూష్ణే నమః

చం.  జయమగు నీకు *పూష!* కవిచంద్రుల శక్తిగ నిల్చు దైవమా!

జయమగు నీదు భక్తుల ప్రశస్త మహాద్భుత శక్తికిన్ సదా,

జయమగు నీ సుధామధుర శ్రావ్య సుచిత్ర కవిత్వ ధారకున్,

జయమగు నీదు సృష్టికిని, సన్నుత దేవర! భవ్య  శాంకరీ!

45.ఓం పుష్కరోక్షిప్తవారిణే నమః

శా.  జీవంబీవుగ నుండి కాచెదవుగా,  శ్రీ *పుష్కరోక్షిప్తవా

రీ!* వాగ్భాసుర! మోదకప్రియ! శుభశ్రీతేజమున్ గొల్పుమా,

భావావేశము, భక్తి , శక్తి , విషయోద్భాసప్రభావీక్షణా

జీవచ్ఛక్తిని గొల్పుమయ్య కృపతో, శ్రీమంతుఁడా!   శాంకరీ!

46.ఓం అగ్రగణ్యాయ నమః

మ.  మము పాలింపుమ,  *యగ్రగణ్యా!*  శుభముల్ మాకున్ బ్రసాదింపుమా,

సముదంచిత్ ప్రభ లోనఁ గొల్పి, శుభముల్ సాధింపనిమ్మా కృపన్,

క్రమబద్ధంబు జీవనంబు నిడుమా, కల్యాణ సద్భావనల్

ప్రముదంబందగ నాకు నిమ్మ, శుభదా! ప్రఖ్యాతిగా ,  శాంకరీ!

47.ఓం అగ్రపూజ్యాయ నమః

మ.  నిను సేవించెద *నగ్ర పూజ్య!*  పరమున్ నే గోరుచున్ నిస్తులా!

ధన ధాన్యంబు లవేలనయ్య?  యిపుడీ తత్త్వంబె యోగ్యంబు, నీ

కనుసన్నన్ బ్రభవించు కష్ట సుఖముల్, కారుణ్యమున్ జూపి, నన్

గొననిమ్మా పర సత్పదంబు, కన నీకున్ శోభయే, శాంకరీ!

48.ఓం అగ్రగామినే నమః

మ.  పరమున్ గోరరె  *యగ్రగామి!* యిలలోఁ బ్రఖ్యాతి నార్జించియున్,

నిరపాయంబగు  సాధనా గరిమచే నిత్యాగ్రగామి ప్రభల్

వరమై చేరఁగ జేయుమంచడగు, సంభాసించుచున్ ధాత్రిపై,

పరమార్థంబునొసంగువాడ! జగతిన్ భాసింపనీ, శాంకరీ!

49.ఓం మంత్రకృతే నమః

శా.  వేదోద్భాసిత దివ్యశక్తిఁ గన నీవే!*మంత్రకృత్!* దేవరా!

నా దారిన్ సరి చేయుమయ్య, వినుతానందంబు నందింపగా,

వేదార్థంబు లెఱుంగ నేను,  నిను భావింతున్ సదా భక్తితోన్,

మోదంబున్ గని కావుమయ్య జన సత్ పూజ్యుండ! మా శాంకరీ!

50.ఓం చామీకరప్రభాయ నమః

శా. శుభసందేశములిచ్చునట్టులుగ, నీశున్ గొల్చు సత్ పద్ధతిన్,

శుభ సత్ కాంక్షలె చిత్తమున్ గలుగగా , శుద్ధాంతరంగంబు, నా

కభయంబిమ్మయ యిచ్చుచుంటివని, యో గణ్యుండ!  *చామీకర

ప్రభ!* నిన్ గొల్చెద భక్తితోడ, కనుమా, భక్తిప్రభన్   శాంకరీ!

51.సర్వాయ నమః

శా.  *సర్వా!* నిన్ మది నిల్పినన్ శుభములే సర్వత్ర కాంచంగ నౌ

నుర్విన్,  నిన్ మది నిల్పు పండితులు దీనోద్ధారకా! ధన్యులే,

సర్వస్వంబును నీవె యంచు తలపన్ సత్కార్య సంసిద్ధియౌన్,

సర్వానర్థములంతమై శుభములన్ సాధింపనౌన్, శాంకరీ!

 

52.ఓం సర్వోపాస్యాయ నమః

మ.  ఉదయాద్రిన్ ప్రభవించు సూర్యుఁడవు  *సర్వోపాస్య!*నిన్ గొల్చెదన్,

సదయన్ భక్తులనేలు దైవమ! మనశ్శాంతిన్ బ్రసాదింపుమా,

ముదమారన్ కృతి నందుమా భవహరా! పూజించెదన్ నిన్ను, నా

మదిలో నిల్చి శుభంబులిమ్మ, విలసన్మంత్రార్థ! శ్రీ శాంకరీ!

53.ఓం సర్వ కర్త్రే నమః

మ.  వినుతింతున్ విను *సర్వ కర్త!*  విలసద్విజ్ఞాన సంపత్తి సా

ధనచే లభ్యమగున్, జయంబులొసగున్ తథ్యంబుగా ధాత్రిపై ,

వినగన్ గర్తవు నీవె సర్వమునకున్, విద్వజ్జనుల్ గాంత్రు నీ 

ఘనతన్ శ్రీ గణనాయకా! నిజముగా, కావంగ రా! శాంకరీ!

54.ఓం సర్వనేత్రే నమః

మ.  కనుమీ లోకము *సర్వనేత్ర!* దురితుల్ కారుణ్యమేలేక  స

జ్జనులన్ మోసము చేయుచుండి రకటా, కాంచంగలేరేల? భా

వననైనన్ వరపుణ్యపాపచయమే ప్రాప్తించునంచెంచరే,

మననీకాదురితాళినే యణచుమా, మా దైవమా! శాంకరీ!

  

55.ఓం సర్వసిద్ధిప్రదాయ నమః

మ.  జయగంటారవముల్ పొనర్చి, గుడిలో  సత్ సేవతో దేవునిన్

నియతిన్ గొల్వ జయంబులందుకొననౌన్ నిత్యప్రభాపూర్ణ! స

త్ప్రియమార్గంబున సిద్ధిఁ గాంచుటకుగాన్   శ్రీ *సర్వసిద్ధిప్రదా!*

భయదూరుండయి భక్తి నిన్ గొలువనౌన్, ప్రఖ్యాతుఁడా! శాంకరీ!

56.ఓం సర్వసిద్ధియే నమః

చం.  గజముఖ!  *సర్వసిద్ధి!*  మము కావగవచ్చెడి నీకు మ్రొక్కెదన్

నిజమగు భక్తియుండినను, నీవె కనుంగొని వత్తువయ్య, నీ

నిజమగు భక్తరక్షణము నేనునెఱుంగుదునయ్య, నీ కృపన్

ప్రజలకెఱుంగచెప్పెదను, భక్తి వశంకర! దివ్య  శాంకరీ!

57.ఓం పంచహస్తాయ నమః

చం.  కుడుములునుండరాళ్ళు నల కూర్మిని పట్టెడి *పంచహస్త!* నీ

కడుగకమున్నె భక్తతతి హాయిగనిత్తురు, నీదు హస్తముల్ 

కుడువగనన్నిటిన్ గొనును, గొప్పగఁ జూపెడి నీ ప్రమోదమున్

బడయగ ముద్దుగా గనెడి భక్తులఁ గావుము దేవ శాంకరీ!

58.ఓం పార్వతీనందనాయ నమః

ఉ.  సుందర శోభనాంగుఁడ! వసుంధరనొప్పెడిపత్రి తెచ్చి నీ

ముందున నిల్చి భక్తతతి పూజలు చేసినఁ బొంగిపోవు నీ

వందరి దైవమంచు ప్రజ హాయిగఁ గొల్తురు నిన్ను *పార్వతీ

నందన!* నీకృపన్ బ్రజను నమ్మి శుభంబిడుమయ్య,  శాంకరీ!

59.ఓం ప్రభవే నమః

చం.  వినుతిగ నీవదెట్లు ప్రభవించితి వో *ప్రభవా!* దయామయా!

వినుతులు చేయ భక్తులవి వీనుల విందుగ నాలకించుచున్

ఘనముగ కోర్కెలన్నిటిని గౌరవమొప్పఁగ తీర్తువయ్య!నం

దనుఁడయి పార్వతీసతి కనంత శుభంబిడినావు.  శాంకరీ!

60.ఓం కుమారగురవే నమః

చం.  అగణిత! మా నివేదన ననంత *కుమారగురూ!* వినంగదే,

జగమున మంచిచెడ్డలను చాల చూడగ మేము, కావునన్

బ్రగణిత మార్గమందు మము వర్తిలఁ జేయుచు మాదు మార్గమున్

సుగమముచేయుమయ్య,  మము శోభిలఁ జేయగ శ్రీద!  శాంకరీ!

61.ఓం అక్షోభ్యాయ నమః

శా.  *అక్షోభ్యా!* జయమార్గమున్ గనగ మోహాదుల్ విడన్ జేసి, మా

కక్షయ్యంబగు జ్ఞానతేజమిడుమా, హాయిన్ బ్రసాదింపుమా,

శిక్షాశాస్త్రవిధానమున్ గరపుమా సిద్ధింపఁచేయంగ నా

మోక్షంబున్, ముదమార నీవు కనుమా, ముక్తిప్రదా!  శాంకరీ!

62.ఓం కుంజరాసుర భంజనాయ నమః

మ.కో.  కోవెలందున కాక నీవిల *కుంజరాసుర భంజనా!*

భావమందు వసించుచుండెడి భక్తవత్సల! సత్ప్రదా!

శ్రీవదాంవర సేవితా! నిను చేరనీ నను చిత్ ప్రభన్,

ద్రోవచూపుము నిన్నుఁ జేరగ, దూర్వపూజిత! శాంకరీ!

63.ఓం ప్రమోదాయ నమః

మ.కో.  మోదమందగ నుండుమయ్య, *ప్రమోద!* మా మదులందునన్,

ఖేదముల్ విడఁ జేయువాఁడ! సుఖించవచ్చును తృప్తిగా, 

సేదతీరును మాకు నీకృపచేత, నక్షరతేజుఁడా!

మాదు చిత్తము మల్లెపూవని మంచి గాంచుము, శాంకరీ!

64.ఓం మోదకప్రియాయ నమః

మ.కో.  *మోదకప్రియ!* మేము ముందుగ పూజలన్ నిను గొల్వగా

సాదరంబుగ స్వాగతింతుము, సన్నుతించుచు శాశ్వతా!

నీ దరిన్ సుఖశాంతులుండును, నీవె మార్గము మాకిలన్,

రాదదేలనో భక్తి నీపయి, రక్షసేయుము, శాంకరీ!

65.ఓం కాంతిమతే నమః

చం.  తలతుము *కాంతిమంత!* నిను తప్పక పుస్తకమున్ బఠించుచోఁ

దలచెడి వేళలందు, వరదాతవటంచును, శ్రద్ధఁ గొల్పమం

చలసటఁ బాపుమంచు, పరమార్థ పథమ్మును చూపుమంచు, మా

తలపులు గాంచి తీర్చుమయ, తప్పక శ్రీకర దివ్య శాంకరీ!

66.ఓం ధృతిమతే నమః

చం.  సతతము నిన్నె కొల్తుమయ సాధన చేసెడి వేళలందునన్ 

మతిపడి నిన్నె దేవ!*ధృతిమంత!* జయంబులనిత్తువంచు, నీ

యతులిత భక్తపాలన మనంత శుభంబులనిచ్చు మాకు, నిన్

స్తుతి నొనరించు నేర్పునిడి, శోభిలఁజేయుము మమ్ము,  శాంకరీ!

67.ఓం కామినే నమః

ఉ.  *కామి* జయంబు నీకగుత, కమ్మని యావడ, పాయసమ్ము, సత్

ప్రేమను స్వీకరింపుమని వేడిగ నిప్పుడె చేసినాము, మే

మేమియు కోరఁబోము, పరమేశ్వరపుత్రుఁడ! రావయా కృపన్,

నీమది వెన్నపూసయన నిల్చెదవీవె కృపాబ్ధి!  శాంకరీ!

68.ఓం కపిత్థవనప్రియాయ నమః

చం.  పిలిచితి నేను నిన్నిట*కపిత్థవనప్రియ!* కావ రావయా!

అలసితి జీవితమ్మునను, హాయినొసంగుము చిత్త శాంతికై

నిలువుము నాదు చిత్తమున, నిర్మలమానసమిచ్చి కావుమా,

కలుషవిదూరమార్గమున కమ్మగ నిల్పుము, దివ్య శాంకరీ!

69.ఓం బ్రహ్మచారిణే నమః

చం.  అనుపమ! *బ్రహ్మచారి!* కరుణాకర! లోకశుభంకరా! కృపన్

వినుతులనాలకించి కను విస్త్రుతభక్తివిశేషమెన్నుచున్,

నిను మదినమ్ము భక్తులకు నీవె శుభంబులనీయకున్నచో

మనములఁ గ్రుంగిపోదురయ, మానక కావుము నీవు,  శాంకరీ!

70.ఓం బ్రహ్మరూపిణే నమః

చం.  సువిదిత! *బ్రహ్మరూప!* శుభ సుందర సూనృత వాక్ప్రబంధమై

భవితకు శోభకూర్చుటకు బంగరుబాటలు వేయ రావయా,

ప్రవిమల చిత్తవృత్తి, వరభావసమృద్ధిని కల్గఁ జేయగాన్,

జవమును సత్వమున్ గొలుపఁ జక్కగ కావగ రమ్ము,  శాంకరీ!

71.ఓం బ్రహ్మవిద్యాదిదానభువే నమః

మ.  శుభదా!మమ్ములఁ గావ నీవె కల వంచున్*బ్రహ్మవిద్యాదిదా

నభు!* సత్సమ్మతిఁ గొల్తుమయ్య నిను, జ్ఞానంబిచ్చి చేకొమ్ము మ

మ్మభయంబిచ్చుచు రక్షసేయుమిల మోహాదుల్ విడన్ జేయుచున్,

శుభసంప్రాప్తము నీ కృపన్ గలుగుగా, చూడంగ రా, శాంకరీ!

72.ఓం జిష్ణవే నమః

చం.  కృపఁగను *జిష్ణు!* నీవలన కీర్తి శుభంబులు కల్గుచుండు, మా

కుపకృతి చేయుదైవమని యుత్సుకతన్ భజియించుచున్న మా

తపననెఱింగి రమ్ము మము తప్పక కావగ నీవు మాదు భా

వ పరిమళంబులందుమయ, భాస్కరతేజ! శుభుండ! శాంకరీ!

73.ఓం విష్ణుప్రియాయ నమః

మ.  నుత *విష్ణుప్రియా!* భక్తబాంధవుఁడ! నేనున్ నీకు నైవేద్యముల్

ప్రతిపద్యంబున భావగుంభనముగా భక్తిన్ సమర్పించుచున్

మతిమంతుండుగ మెల్గుచుంటినయ, యీ మాత్రంపు నాశక్తి నీ

యతులంబైన కృపారసమ్ముననె, స్నేహాధీనుఁడా!  శాంకరీ!

74.ఓం భక్తజీవితాయ నమః

మ.కో.  శ్రీకరుండవు.  *భక్తజీవిత!* చిత్త తేజము నీవెగా,

మాకు నెల్లెడ కాపువై వరమార్గదర్శిగ నుందువే,

లేకపోవును భక్తి శక్తియు, లేకపోవును యుక్తియున్,

నీ కటాక్షమె కల్గియుండిన నిల్పు మమ్మది, శాంకరీ!

75.ఓం జితమన్మథాయ నమః

చం. వర *జితమన్మథా!* శుభద! ప్రార్థన చేసెద నాలకింపుమా,

పరహితమెన్నుభావనలు, భక్తిమహత్తరశక్తిఁ గొల్పుచున్,

నిరుపమసత్కవిత్వమున నిర్మలభావ సంమృద్ధితోడ నే

సురుచిర గ్రంథరాజమును శోభిలవ్రాయఁగఁ జూడు,  శాంకరీ!

76.ఓం ఐశ్వర్యకారణాయ నమః

శా.  గుణపుష్టిన్, నుత మంత్రపుష్టియును  సాద్గుణ్యంబుకాన్ జన్మమే

ప్రణుతింతున్ నిను, గొల్పుమయ్య! కృపతో వాగ్భాస! *ఐశ్వర్యకా

రణ!* నాలోన మహత్తరంబుగ, జగద్రక్షైక దీక్షాకృతీ!

గుణగణ్యుల్ ధరవర్ధిలన్ గనుమయా, కూర్మిన్ ప్రభూ! శాంకరీ!

77.ఓం జ్యాయసే నమః

ఉ.  *జ్యాయస! *భక్తరక్ష! గుణ సంస్తుతి పద్యములందుఁ జేసెదన్,

న్యాయపథంబునన్ నిలిచి నవ్యమహత్తర ధారనెన్ని నీ

వీయగ నాకు నిత్తరి మహేశ్వరి పుత్రుఁడ! సత్కృపాంబుధీ!

వ్రాయగలేని వేగమున, భాస్కరసన్నిభతేజ!  శాంకరీ!

78.ఓం యక్షకిన్నర సేవితాయ నమః

మ.కో.   *యక్షకిన్నర సేవితా!*హృదయాచలాగ్ర సుసంస్థితా!

రక్ష నీవె  నిరంతరంబును, రమ్యగాన విలోల, స

ద్దీక్షతో శతకంబు వ్రాసితి దివ్య నీ మహిమంబుచే,

మోక్షమిచ్చెడి గ్రంథమియ్యది పూర్తిగా కన,   శాంకరీ!

79.ఓం గంగాసుతాయ నమః

మ.  నుత *గంగాసుత!* వందనంబులివిగో, నోరార నిన్ గొల్చుచున్

క్షితి నేఁ జేయుచునుంటి, నీవు కొనుమా, నీ నామ సంకీర్తనల్

మతిమంతుల్ శతకంబునందు చదువన్ మాన్యత్వమున్, ముక్తియున్,

క్షితి సత్ కీర్తియు గొల్పుమయ్య కృపతో, శీఘ్రంబుగా  శాంకరీ!

80.ఓం గణాధీశాయ నమః

శా.  ఆశాబద్ధములయ్యె జీవితములో యానందరూపా!  *గణా

ధీశా!* పాశములన్ త్యజించు గుణమున్ బ్రీతిన్ బ్రసాదించుమా,

లేశంబైనను పుణ్యపాప ఫలముల్ లేకుండ నాకాత్మలో

శ్రీశానాద్భుత భక్తిభా వమిడుమా శ్రీమంతుఁడా! శాంకరీ!

81.ఓం గంభీరనినదాయ నమః

ఇంద్రవంశము వృత్తము..... త త జ ర..... యతి .. 7.

నేనెంతు *గంభీరనినాద!*  నీ కృపన్,

నేనెంతు నిన్  నాదు నిజాత్మశక్తిగా,

నేనెంతు నీరూప నిజప్రభావమున్,

నేనెంతు నిన్నేను గణించు, శాంకరీ!

82.ఓం వటవే నమః

ఉ.  ఓ *వటు!* నిన్ స్మరించి పరమోన్నత సత్యపథంబుమెట్టినన్

భావజునిన్ జయించనగు, భక్తిగ గ్రంథములల్లగానగున్,

చేవను జూపి చిత్రకవిశిల్పముతో కృతి వ్రాయగానగున్,

దీవనలిచ్చి కాచుదువు దిక్కయి మాకిలనీవె, శాంకరీ!

83.ఓం అభీష్టవరదాయ నమః

ఉ.  హారతులో *యభీష్టవరదా!* కొని నన్ను కృతార్థుఁ జేయుమా,

సారసపాళి పద్యములు చక్కని మాల్యము నీకు నందుమా,

స్మేరముఖారవింద! వరసిద్ధివినాయక భక్తపాలకా!

కోరను నిన్ను కల్ములను, కూర్మిని గాంచెడివాఁడ! శాంకరీ!

84.ఓం జ్యోతిషే నమః

మ.  వెలుగున్ *జ్యోతి!* యనుగ్రహించు కరుణన్, విఖ్యాత సద్వర్తనన్

కలుగన్ జేయుము, సత్యవాక్పటిమ, సత్కల్యాణ వాక్చాతురిన్,

వెలుగన్ జేయఁగఁ జేయుమయ్య కృతులన్, విశ్వాత్మ! నిన్ గొల్చెదన్,

గలలోనైనను దుష్ప్రవర్తకునిగా కానీకుమా,  శాంకరీ!

85.ఓం భక్తనిధయే నమః

చం.  పొరపడి నేను *భక్తనిధి!* పొందికగా నిను వ్రాయకుంటినో?

సరియగు సత్పదంబులను చక్కగనెంచి రచింపకుంటినో,

నిరుపమమైన నీ ద్యుతిని నేను రచింపగ చాలనైతినో?

హరసుత! మన్ననంబునను హాయిగ నిద్ది గ్రహించు, శాంకరీ!

86.ఓం భావగమ్యాయ నమః

చం.  సురుచిర! *భావగమ్యా!* పరిశోధనచేయుచు నిన్ గ్రహించినన్

పరమపథంబు తథ్యమయ, పట్టుగ నీకు నమస్కరించినన్

నిరుపమ పద్య సద్రచన నేర్పుగ వచ్చు రచింపనెంచినన్,

తరుణమునెంచి కావుమయ, ధన్యతఁ గూర్చుమ నాకు,  శాంకరీ!

87.ఓం మంగళప్రదాయ నమః

ఉ.  మంగళ భావనల్ కొలిపి మంగళ పద్యచయంబుఁ గొల్పుచున్,

మంగళకారకుండుగ, సమస్త జగద్ధిత మంగళాత్ముగా

పొంగుచు చేయుమయ్యనను పూజ్య శుభాస్పద! *మంగళప్రదా!*

బెంగలు పాపి కావుమయ, విశ్వశుభంకర దేవ! శాంకరీ!

88.ఓం అవ్యక్తాయ నమః

శా.  *అవ్యక్తా!* శుభకారకా! శుభములేనాశింతు నీనుండి, స

త్కా వ్యప్రాభవమీవెయౌచు నిలుమా కల్పాంతముల్ నిల్పుమా,

సువ్యక్తంబునొనర్పజాల నిల నీ సుజ్ఞాన తేజంబునే

భవ్యంబైనమహోత్తమద్యుతిగ నిన్ భావింతు నో శాంకరీ!

89.ఓం అప్రాకృత పరాక్రమాయ నమః

కనక కామినీ వృత్తము. ... జ త స లగ. ... యతి 6.

కృపాబ్ధి!*యప్రాకృత పరాక్రమా!*

సుపర్వమై తోచు మసమానుఁడా!

ప్రపత్తి భావాశ్రయ శుభాస్పదా!

ప్రపంచ మీవే వరుఁడ! శాంకరీ!

90.ఓం సత్యధర్మిణే నమః

చం.  ప్రగణిత! *సత్యధర్మి! వరభావ సమృద్ధిని కొల్పుమయ్య! నే

నగణిత కావ్య సద్రచన నందఁగ జేయగ నీకు వ్రాసి, సొం

పుగ నది యొప్పునట్టులుగ పూర్తిగ చేయుమనంత తేజమా!

సుగుణగణాభిరాములిది శోభిలుచుండెననంగ, *శాంకరీ!

91.ఓం సఖయే నమః

చం.  కొలిచెద నయ్య నేను *సఖ!*  గొప్పగ, సన్నుత కావ్యరాజమున్

వెలయఁగఁ జేయఁ జేయు నిను విజ్ఞతతోడ వివేకమొప్పగా,

పలుచన చేయకయ్య నను భాసిలుపండితపాళి మధ్యనన్,

నిలిము మనస్సరోజమున,నిత్యముగా వరభావ! శాంకరీ!

92.ఓం సరసాంబునిధయే నమః

ఉ.  ఆదరమొప్పఁ గొల్తు*సరసాంబునిధీ!* మహనీయ పెన్నిధీ!

ఖేదమె లేని జీవితము, కీర్తిసుచంద్రిక లందఁ జేయుమా,

మోదముతోడ నిన్ గొలుతు, పూర్ణశుభంకర! లోక శంకరా!

సాదరమున్ గ్రహింపుచు నశాంతిని పాపుము నీవు, శాంకరీ!

93.ఓం మహేశాయ నమః

ఉ.  వందనమో *మహేశ!* జనవందితదివ్యపదారవింద! సం

క్రందన సూతి నిన్ గొలిచి కౌరవమూర్ఖులనే జయించె, ని

న్బొంద దలచినన్ మదిని పూర్తిగ నీకె నొసంగుటొప్పు, నా

కందుము నీవు నిన్ గొలుతు నందముగా, కరుణాబ్ధి! శాంకరీ!

94.ఓం దివ్యాంగాయ నమః

శా.  *దివ్యాంగా!* శరణంటి నేను కృపతో దీవించుమా నన్ను,  నీ

దీవ్యద్రూపము నాకు చూపుమయ నన్ దేల్పన్ మహేశాగ్రణీ!

కావ్యంబందునఁ గల్గు నీవె కవియున్, కావ్యంబు, తేజంబునున్,

సవ్యంబై విలసిల్లఁ జేయుమయ, ధీశా! నాయకా!  శాంకరీ!

95.ఓం మణికింకిణీ మేఖలాయ నమః

ప్రసృమర కరా వృత్తము..... న స య లగ. ... యతి .. 8.

నిలుమ *మణికింకిణీ మేఖలా!*

వెలుగు మదిలోన, విశ్వాక్షుఁడా!

కలుగ శుభముల్ ప్రకాశింపుమా,

మలినములుబాపుమా  శాంకరీ!

96.ఓం సమస్త దేవతామూర్తయే నమః

ఉ.  ఆర్తి గ్రహింపుమయ్య,  పరమాత్ముఁడ నీవు *సమస్త దేవతా

మూర్తి!* మనంబునన్ వెతలు ముప్పిరి గొంచు హసింపఁ జొచ్చె, దు

ర్వార్తలు,  దుష్ట చేష్టలు నవారితదుర్గతులెన్నియెన్నియో

యార్తిని గొల్పుచుండి నడయాడును నా మది, మాపు,  శాంకరీ!

97.ఓం సహిష్ణవే నమః

చం.  వినుత *సహిష్ణు!* నీకుఁ గల వీనులు మా మొరలాలకించి, మా

వినుతులనందఁజేయుటను ప్రీతిగ నీవు పరిష్కరింతువే

యనయము మమ్ము వేల్చు , పరిహారము చేయుము మార్గమెన్నుచున్,

జనహితమెన్ని కోరెదను, చక్కగ కావుము, దేవ! శాంకరీ!

98.ఓం సతతోత్థితాయ నమః

ఉ.  ఉత్సుకతన్ వెలుంగ,  *సతతోత్థిత!* నన్ గని కావుమయ్య! సద్

వత్సలతన్ మమున్ గనెడి భవ్యుఁడవీవెగ శ్రీ గణేశుఁడా!

సత్సుఖమన్న నీతలపె, శాంతిని కొల్పును మాకు నిత్యమున్,

వత్సరవత్సరంబు నిను భక్తిగ గొల్తుము, దివ్య  శాంకరీ!

99.ఓం విఘాతకారిణే నమః

ఉ.  మచ్చికనుంటివంచు నిను మన్ననఁ జేయక నుజ్జగించినన్

ఖచ్చిత మీవు కోపమున గర్జనచేసి *విఘాతకారి!* హా!

ముచ్చెమటల్ వహించునటు! పూర్తిగ చేయుదు వందుచేతనే

మచ్చికతోడ నిన్ గొలిచి మన్ననలందుదుమయ్య, శాంకరీ!

100.ఓం విశ్వగ్ధృశే నమః

మ.  వెలుగున్ శక్తిగ మాకునిచ్చు వరదా!  *విశ్వగ్ధృశా!* సంస్తుతుల్,

కలుగన్ జేయుము మాకు భక్తి తమపై కారుణ్యతేజోనిధీ!

తెలివిన్ గొల్పెడి దేవుఁడీవె నర జాతిన్ గాచి రక్షింపుమా,

కలకాలంబు సుఖంబునిమ్మ దయతో గణ్యంబుగా,  శాంకరీ!

101.ఓం విశ్వరక్షాకృతే నమః

ఉ.  ఆకృతిగొన్న శాంతమన నద్భుతరీతిని యొప్పి,  *విశ్వర

క్షాకృతి!* మాపయిన్ గృప ననంతముగా కురిపించుచుందువే,

శ్రీకరమైన తుండమది శ్రేయములన్ విరచించు, శాంత ర

త్నాకర! వందనంబులయ! ధన్యుఁడనైతిని నేను శాంకరీ!

102.ఓం కళ్యాణగురవే నమః

మ.  నుత *కళ్యాణగురూ!* త్వదీయ మహిమల్ నోరార వర్ణించితిన్,

క్షితి నీ సాటి కనంగనేరనయ, నా కీర్తిన్ ప్రవర్ధించు నీ

సితమందారముఖారవిందమహిమన్ చెప్పంగ సాధ్యంబొకో?

మతిమంతుండుగనుండనిమ్ము నను, సమ్మాన్యంబుగా,  శాంకరీ!

103.ఓం ఉన్మత్తవేషాయ నమః

శా.   ఓర్పున్ గొల్పుము నాదు చిత్తమున కో *యున్మత్తవేషా!* ధరన్

నేర్పున్ గొల్పుము జీవనంబు గడుపన్, నిత్యప్రదీపా, మదిన్

దర్పంబన్నది చేరనీక, కనుచున్ ధైర్యంబు కల్గించుమా,

కర్పూరంబుగ హారతిత్తు మదినే గణ్యాత్ముఁడా, శాంకరీ!

104.ఓం అపరాజితే నమః

ఉ.  ఓ *యపరాజితా!* జయ మహోజ్వల తేజము కావ్యకన్యకున్

శ్రేయము గూర్పనీయుమయ,  శ్రీకర శ్రీగణనాథ! క్షేమమున్,

న్యాయవివర్ధనంబు, పరమార్థమునందున భక్తి శక్తులన్, 

ధ్యేయముతోడి వర్తనము తీర్పుగనిమ్ము గ్రహించి, శాంకరీ!

105.ఓం సమస్త జగదాధారాయ నమః

శా.  దారిన్ జూపుమయా*సమస్త జగదాధారా!* నమోవాకముల్,

సూరాగ్రేసర! నీస్వరూపము గనన్ చోద్యంబుగానుండు, మా

తీరున్ మార్చగ నుంటివా యటుల? భక్తిన్ గొల్పి రక్షింతువా?

హేరంబా! శుభమంగళంబులగుతన్ పృథ్విన్ సదా,  శాంకరీ!

106.ఓం సర్వైశ్వర్యప్రదాయ నమః

శా.  శశ్వత్ సత్సుఖదాయివైన వరదా! శాంతాత్మ! పూజ్యుండ!   *స

ర్వైశ్వర్యప్రద!* ముక్తి నాకొసగుమా,  ఆనంద సంవర్ధకా!

శశ్వత్ సన్నుత కీర్తి దాయివగుచున్, శాంతిన్ బ్రసాదింపుమా,

విశ్వాసంబున గొల్తు నిన్ గణపతీ! ప్రీతిన్ మదిన్, శాంకరీ!

107.ఓం ఆక్రాంత చిదచిత్ప్రభవే నమః

కనక కామినీ వృత్తము. ... జ త స లగ. ... యతి 6.

తరింతు *నాక్రాంత చిదచిత్ప్రభా!*

స్మరించుచున్ క్షేమమును గాంతు నిన్,

భరింపుమా దేవ నను పూర్తిగా,

స్థిరంబుగా చూచి నిలు శాంకరీ!

108.ఓం విఘ్నేశ్వరాయ నమః

శా. శ్రీ *విఘ్నేశ్వర!* మంగళంబులగు నీ విఖ్యాత భక్తాళికిన్,

సేవా భావనఁ గల్గు జీవతతికిన్ క్షేమంబు సిద్ధించెడిన్,

నీవారాదులు పండి లోకులకిలన్ నిత్యంబు ప్రాప్తించెడున్,

నీ వాఁడన్ శుభమంగళంబులిడుమా, నిన్గొల్తు నో శాంకరీ!

ఓం శ్రీ వరసిద్ధి వినాయకస్వామినే నమః  

అష్టోత్తర శత నామాంచిత పద్యార్చన సమాప్తమ్.

స్వస్తి ప్రజాభ్యః.

ఏతత్ సర్వం శ్రీ గణేశ్వరార్పణమస్తు.

చింతా రామకృష్ణారావు.

శ్రీ చాంద్రమాన విశ్వావసు నామ సంవత్సర భాద్రపద శుద్ధ అష్టమీ భానువారం.

తే. 31 - 8 - 2025.

జైహింద్.

చిత్ర గర్భ కవిత్వం ఒకే పద్యంలో మూడు పద్యాలు .. chinta rama krishna rao garbha chitrakavitalu....

జైశ్రీరామ్.

జైహింద్.

అందమ్ములౌ మూడు వందల కందాలు .. శ్రీవల్లభ కృతము చెలఁగెనిచట.

 జైశ్రీరామ్.

(కందాష్టోత్తరత్రిశతి)

  శ్రీవర కందము లెన్నియొ

 రావకమై రంజిలంగ వ్రాసితి శివతన్

 మావర గావగ రమ్మిట

 వీ వరమే కోరు కొందు నీరజ నయనా!

(శ్రీరామా నీవరమే కోరు కొందు)

                     పద్య ప్రాశస్త్యము,

                   ________________

సీ ;  అందాల కందాలు అపురూప ఛందాలు

           ఎలనాగ నాగ నడకల యింపు లలర

     కలకంఠి కథనాలు కలహంస రాగాలు

          కులదీప్తి దీపాలు వెలుగు లొదవ

    నటరాజ నయనాలు నయనాల సొబగులు

         సొబగుల విరి గంగ సోయగాలు

   మథురాతి మథురాలు మానినీ గంధాలు

        గంధాల కందాలు కలుము లమర

తే గీ: లలిత సుమగంథి శ్రీరమ లాల నలర

         సరస సౌందర్య గరిమల సార మనగ

         చదువు లమ్మయు గిరి సుత సంతసింప

         నడచు కందము లిలలోన నాణ్య మలర!            1

సీ; అందాల ఛందాలు అపురూప బంధాలు

         బంధాల చిందులు బహు పసందు

  అర్ధ ప్ర బోధాలు ఆద్యంత రహితాలు

       భావ సారూప్యాలు భద్ర తములు

 చతురోక్తి వచనాలు సౌజన్య రమ్యాలు

      మణిమాది సిద్థులు మంగళములు

ఆ,వె: అట్టి భువిని పుట్టి యానంద మందంగ

                       పట్టుపట్టి ధర్మ వంతు లవగ

        ధర్మ నిరతి గల్గి దయగల్గి మెలుగుడీ

            సమత మమత కుదుర సాదరమున !       2.

             కంద పద్య ప్రాశస్త్యము,

           =====≈=============

కం:-అరువది నాలుగు మాత్రలు

      అరుదైన కళల సమతను యలరెను కందమ్!

      గురుతమ కందము ఛందము

     సురలే కొనియాడ వెలసె శోభాయుతమై!       1

భావము:-అరువది నాలుగు మాత్రలతో చతు షష్టి కళాత్మకమై దేవతలే కొని

యాడ తగు నది కంద పద్యము,

కం:-పరిపూర్ణ చంద్ర కళలకు

     మరి నాల్గింతల వెలుగుల మార్మ్రోవ భువిన్

     వరమై కందము భాసిలె

    పరమాత్ముని శోభ లలర భాసుర లీలన్!      2.

భావము:-పూర్ణ చంద్రుని పదునారు కళలకు నాల్గింతల కాంతులు మార్మ్రోగు

నటుల అరువది నాలుగు కళలతో పరమాత్ముని కృపచే భూమియందు వెలసెను,

కం:-అందాల బరిణె కందము

      కెందామర సాక్షి సిరికి కేల్మోడ్చ వలెన్

      పొందుగ మాత్రలు నాల్గిట

     కంద గణాలు పదు నారు గడగును వరమై!   3,

భావము;-అందాల బరిణె యైన కందముపొందుగ నాల్గు మాత్రలు ఒక గణము 

చొప్పున పదునారు గణములు గా కూర్చిన లక్షమీ మాతకు నమస్క రింప వలెను.

కం:-అరువది నాలుగు మాత్రలు

       మెరగౌ కాణీల తులను మేధిని గనగా

      కరమది రూప్యంబు విలువ

     సరియౌ సిరి సంపదులుగ సరగుం కందమ్!   4.

భావము;-కందము నందలి యరువది నాలుగు మాత్రలు అరువది నాలుగు

కాణీలుగా శ్రేష్ఠ మగు రూపాయి విలువకు సరియగును,అది యే సంపద యనబడును,

కం:-పరకలు ముప్పది రెండును

      దొరకొని రతనాల సిరుల తోరపు రుచులన్

      పెరిగెను కందపు టందము

     మరు మల్లియ సోయగముల మారుతి కెనయై!  5.

భావము;-ముప్పది రెండర్ధణాలు రతనాల సిరుల కాంతులు వలన కందపద్యము

మారుతి వలె మల్లియల వలె గుభాళించెను,

కం:-గణములు,గగ,భ,జ,స,నల,లు

      మణిమాదుల కెనయౌచు మంగళ కరమై

      గుణి జాష్టమ ప్రభల వెలిగి

     మణి ద్వీపపు దీప్తి నింపె మహిమాన్వితమై!  6.

భావము:-గగ,భ,జ,స,నల,లను గణములుమణి మాది యష్ట సిద్దులకు సాటి యౌచు,

శోభాకరమై  యెనిమిది రెట్లగుచు అనగా అరువది నాలుగు బీజము లౌచుమహిమాన్వితమై

మణిద్వీపపు కాంతి నింపెను,

కం:-కష్టము కందము లల్లుట

      ఇష్టము పడి ధృష్టి నిడగ నెంతో శులభమ్!

      ద్రష్టలు గాకున్నను సరె

       తృష్ణతొ పూరింపగలరు ధీయుతు లౌచున్!  7,

భావము:-కంద పద్య మల్లుట కష్ట మందురు,కాని ధృష్టి పెట్టిన వ్రాయుట శులభము,

నిష్ణాతులు గాకున్నను తృష్ణ యున్న ధైర్యముతో పూరింపగలరు,

కం:-ధనమును సొమ్మందురు గద

      మును రూకలె సొమ్ము లనగ మోదము నొందెన్

      మనె రూపాయే సొమ్ముగ

      కన,కంద మదేను భువిని గాసిలె చూడన్!  8.

భావము:-ధనమును సొమ్మని పిలుతురు,రూపాయిలే సొమ్ముగా భూమిని పేరు గడించెను,

కందము కూడ భూమియందు విలువ గలదాయెను,

కం;-సత్యము,ధర్మ మహింసల

     నిత్యము,నిఖిలము,సుకరము!నింగీ నేలన్!

     గత్యను కూలపు మార్గము

     అత్యంత మనోహరంబు!నందుమి భువిలోన్!                                  1.

కం:-గురుతర బాధ్యత చేకొని

      గురు,మంగళ విద్య నిమ్ము!గురు వర దేవా!

     పరమార్ధ మదియె ప్రగతికి!      

     నిరతము నీ నామ స్మరణ నెలకొను !భువిలోన్!                                2.

కం;-కుతలము పతలము జేసెడి

      పతితపు విద్యను గరుపకు!పండిత వర్యా!

      అతల,వితల,సుతలములను

     నుతులుగ దీర్చంగ వలయు!నూతతన రీతిన్!                                 3.

  కం:-నుతమతి నృతి గనుమా!భువి   

        సతతము పరహింస తగదు!సామము మేలౌ!

        సతి సుతుల భవిత మేలగు

       బ్రతుకే! సౌభాగ్య గరిమ!భాసిలు సుగుణా!                                     4,

కం:-గురువే!జ్ఞానము నరుడా!

      నరుడా!పరమార్ధ మెంచు!నౌదల వరదా!

      వరదా మమెగా?పర మన్నది!

      పరమంబే!జీవ ముక్తి!భాగ్యము సుమ్మా!                                        5.

కం:-చీకటి వెలుగుల బ్రతుకులు

      చేకొను ధర్మార్ధ కామ!జీవిత సరళై !

      మేకొను పురుషార్ధములను!

      చేకురు మోక్షంబు తుదకు!జీవన మింతే!                                        6.

కం;-చీకును చింతయు లేకను

     చేకొను కార్యాల నెల్ల!శివ మవ భువినిన్!

     ప్రాకకు పర సొత్తునకున్!

    ఛీ కొడుదురుగా!జనాలు!చెలగుమి నీతిన్!                                    7.

.

కం:-ధన దర్పము తగ దేరికి?

     మను ధర్మము పాలనమున!మంచిగ మనుమా!

    అనరాని మాట లాడక!

    విని,నీతిని ధర్మ మతిని!విశ్వము మెచ్చన్!                                 8.                       

కం:-వెలి భూది పుండ్ర ధారీ!

      కలిసెను నీ మేనిఛాయ!కమ్ర స్వరూపా!

     యలరెను మూడవ నేత్రము

    జ్వలితపు టగ్నిగ!వరాంగ !జంగమ దేవా!                               9.                                          

కం:-గతి చెడు వారల నంటకు

     మతి భ్రమితుల మాట వినకు!మనుజ వరేణ్యా!

     అతులిత గుణ గణ్యుల కిల

    సతతము నంజలి ఘటించు!సాదర మతినిన్!                        10.

కం;-కష్టము కలిగిన దినముల

     భ్రష్టునిగా దలచి!భీతి బాధిల తగునా?

     ఇష్టపు సుఖమయ జీవము.

     స్రష్టయు కలిగింప పొంగ!చక్కన యౌనే?                                11.

కం:-నోటికి వచ్చిన మాటలు

       మాటాడెడు వారి బ్రతుకు మంగళ కరమా!

       కీటక ధ్రష్టుడు కాబడి

      మాటాడక మడియు గాదె!మాత్సర్యమునన్!                        12.

కం:-రెంటికి చెడు రేవడి వలె

      మింటికి నేతాము నెత్త!మేలా?మత్తా!

      కుంటివి గాకను!దైవము

      కంటికి చూ పట్లు?ధర్మ కారివి కమ్మా?                                    13.

కం:-యమ పాశము మెడ నంటిన

       మమకారము చెదరు!శ్రీలు మహి విడువడునే?

      కుమలక జీవిత మందే!

      గమి జేరెడు మార్గ మెంచు!కర్తవ్య నిధీ!                                 14.

కం:-దేవుని మాన్యంబులు గొని

       దీవింపుమి దేవ యనగ !దీవించు నొకో?

       కావలి గాయక మెక్కిన

       దావానలమందు జిక్కి!దగ్ధము కాడే?                                    15.    

కం:-దేవుని బంగరు నిధులను

      కావలసిన వన్ని మ్రింగి!కాలము గడుపన్!

     శ్రీవరదుడు!మిన్నకుండునె?

    పావకు ననలంపు జ్వాల!భస్మము జేయున్!                            16.

కం:-పదములు విసరకు వడి వడి

      పదపడి శ్రమియించు రేయి బవళులు యనకన్!

      ముదమును విడ నాడకుమా!

      సదయుని గను సర్వ మేలు!శర్వుడు మెచ్చున్!                     17.

కం:-కైలాస శిఖరి వాసిగ!

     నీలాంబర జాలు వారు!నీరపు జటలన్!

    వ్రేలగ నర్తించు హరుడ

    పాలకు డీవేను మాకు పన్నగ భూషా!                                    18.

కం:-హాలా హల వేడిమికిని

      నీలాల కురుల జలము!నిమ్మల మేర్పన్!

     కాలార్తి జనుల బాపగ

     నీలో గల శివము భవము!నిర్మల తేజా!                                19.

కం:-శివుడా!భవుడా!హరుడా!

      శివ రూపము నేలు మముల!శ్రీకరములతోన్!

     భవి కాటకములు బాపుమ

     నవిరళ సుమ గంథ శోభ!నర్చింతు నయా!                           20.

కం:-నిను వీడి కదల నేరను

      మనసా,వచసా,కరణను!మా ధవు డీవే!

      మనుకలి సుఖముల నిమ్మా!

     మను జనితుల బాధ లెల్ల!మడియింపు మయా!                 21.

కం:-సు రుచిర ఫలములు దెచ్చితి

      సుర శ్రేష్టా!వరమయూఖ!సోమా!గొమ్మా!

     అరవిందాయత లోచన

    నిరతము నను బ్రోవ రావ!నిర్మల రూపా!                             22.

కం:-శివ కేశవు లొకటే యని

      భవ బంధము బాపి సుఖము వర్షింతురనే?

      శ్రవణము విన మానిమదిని

      చెవిటిగ భేదంబు లేర్ప!ఛీ యని పించున్!                       23.

కం:-భావము భక్తికి నిలయము

      జీవిని పరమాత్మ యొకటె?జేర్చును ముక్తిన్!

      నావకు చుక్కాణి వలెను

     శ్రీ వరదుని యాన నొప్పు!శివ సాయుజ్యమ్!                 24.

కం:-తారల నడుమ శశాంకుడు

     నీరజ నాభుడు,వనజుడు నింగీ నేలన్!

     పారెడు జలములు వనములు!

    కారక మూర్తులవరమన కాదన వశమే?                      25.

కం:-పంచా త్మక భూత గణము

     సంచిత ధర్మంబు విడక!సంసారమునన్!

    పంచిన జీవిత మెంచగ!

    సంచిత పుణ్యాల భువికి!యానంద మదే!                   26.

కం:-దేవత లను కూలింపగ   

       దైవము నెగతాళి సేయ!తగునా?నరుడా!

      పావన ధర్మము వీడకు

      జీవింపుమి దైవ భక్తి!శ్రే లొన రంగన్!                         27.

కం:-గురునే!మరచిన శిష్యుడు

      పరమాత్ముని మరువ కున్నె?పాపాత్ముడునై!

      చరమౌ!జీవిత శోభలు

     స్థిరమా?తల బిరుసు తగ్గి!దీప్తుల్ సడలున్!             28.

కం:-ఆకలి దప్పులు దీర్పగ

      మేకొను ధాతృత్వ గుణము!మిక్కిలి కలుగన్!

      లోకులు శ్లోకులు కాబడు

     నాకము కీర్తించు జగతి నేర్మిన్! కూర్మిన్!                  29.

కం:-చెడు నెయ్యము చేయకు మిల

      బడి దొంగల మాటవినకు!భద్రత మాయున్!

      నడవకు మొంటరి నెపుడును

      కడు దీక్ష మెలగు చదువున! చతురుడ వౌచున్!    30. 

కం;-మనుజులు మనవా రంచును

      ధన దాహము తప్పు సుమ్మి!ధరణీశులకున్!

     ధనమే!ధర్మము కాదయ!

     మనుమా కీర్తింప జనము మహనీయుడవై!                         31.

కం;-చిన నాటి చెలిమి మరువకు

       తన వారికి హాని గల్గ తప్పించు యుతిన్!

       వినరాని మాట లాడకు!

       కనుమా!పరమాత్మ నరుల కన్నుల లోనన్!                       32.

కం;-చెడు విడి మంచిని కోరుము

       మిడియకుమా!ధనము జూచి!మేలును గనుమా!

       పడమట కాపుర ముండకు

      విడు దూరము దుష్ట తతిని!పీడయు తొలగున్!                33.

కం:-పర హింసకు తావీయకు

      పర పీడన మెచ్చు కొనకు!పట్టును విడకున్!

      సరి వారికి సాయ పడుము

      పరముని మనసార గొల్వు!పద్ధతి మీరన్!                        34.

కం:-నిడువగు నాశా పాశము

      పొడవును తగ్గింప ధరను!పూజ్యుల వెంటన్!

      నడు,నిరతము మేలొనరును

      పుడమిని రక్షింప గలరు పూజ్యత చెడకన్!                    35.

కం:-తప్పులు జేయుచు నొప్పుగ

      గొప్పగ తమ తప్పు దాచి!కోవిదు లనగా!

      నొప్పునె?శ్రీవర శుభ కర

      తప్పించుకు తిరుగ లేరు!దానవ వైరీ!                           36.

కం;-విను రసమయ గీతాలను

      తనియగ తిను రుచి ఫలాలు తప్పక నెన్నో!

      కను బీదల యాక్రందన

      విని,సాయము జేయవలెను!విమలాత్ముడవై!               37.

కం:-తరగని సంపద యున్నను

      సరి పడదని దోష మార్గ సంపాదనచే!

      పరి పూర్ణత గాంచ నగునె?

      సరి గాదుర నూహిలంగ!చక్కగటి బుద్ధిన్!                   38.

కం:-గురు ఛండాలము బట్టిన

       పరమాత్ముడు కాయ లేడు!ప్రాళుబ్ధముకున్!

      సరియగు శిక్షను పొందును

      సిరు లెడమగు చింత దక్కు!జీవిత మందున్!              39.

కం:-పంచ మహా పాతకులకు

      వంచిత కుశలాగ్ర బుద్ధి!పట్టును భువిలో!

      సంచిత పుణ్యాళు రకును   

      పంచుమి శుభకరము లెన్నొ?భాగ్యం బదియే!                40.

కం:-ముందూ వెనుకలు గనవలె

       మందముగా మసలకు మిల!మహితాత్మకుడా!

      కెందామర లక్ష్మీ పతి!

      ముందుండును భక్త తతికి!మూర్ఖత విడుమా!               41.

కం:-హేమవతీ హిమ సుత పతి

      కామారి త్రి నేత్రు డతడు!గౌరీ పతియై!

      సోముడు భీముడు తానై

      క్షేమం బొసగును జనులకు!శ్రీ లలరంగన్!                    42.

కం:-ముచ్చటిల మూడు కన్నులు

      అచ్ఛపు టెకిమీడు!నరుల యాలన మందున్!

      మెచ్చగ నవచ్చును కావగ

      కచ్ఛిత మతనిది కొలువుడి!కైవలదాయిన్!                43.

గణ త్రయానులోమ విలోమ కందము,

*********************************

కం:-సరి గమ పద నిస సమరస

      స రమస సని దప మగ రిస సంగీతంబౌ!

      తిర తప పత రతి నెగురుత!

      తరుగునె?తిర తప రతి!దానవ వైరీ!                   44.

స రమస=రమతో కూడిన(లక్ష్మీ ప్రసన్నమైన),నెగురుత=పైకెగయుట(ఉత్తే

జమౌట).తరగునె=తరుగునా(తరుగదు).తిర తప పత రతి=స్థిరమైన తపస్సుచే

అనుదాత్తమైన రతి.

భావము:-ఉదాత్తాను దాత్త స్వరితమై,అనులోమ విలోమ భ్రమకమైమానసికోత్తేజమై

ఉత్తుంగ తరంగ మాలికా స్రవంతియై,మనోహ్లాదమై,ప్రసన్నతా వాచియై, శ్రావ్య మైనదే సంగీతము,

గూఢార్ధ వాచి

××××××××××

సరి గమ పద నిస సమతుల్యత,మనోహరమై(లక్ష్మీ ప్రసన్నమై)సని దప మగరి సలు

సంగీత స్వరము లగును,తిర తపస్సు నందు దిగ జారిన యనురాగము మరల

 నుత్తేజమగును,పరమాత్మా!తిర తపానురాగము తరుగనేతరగదు,

తిరతపము=ఉదాత్తము,పత రతి=అనుదాత్తము,              

కం;-మంచికి మచ్చను దేకుమి

      సంచిత ధనముల కెల్ల!సారము ధర్మమ్!

      పంచకు చెడు గింటింటకు

      వంచన మది మాన వలెను!పద్ధతి బ్రతుకన్!                       45.

కం:-పొగడుచు స్వార్ధత నితరుల

      తగు తగ తమ కార్యములవి!తప్పక తీరన్!

      ఎగ నెట్టి పలక రింపని

      జగ మొండుల దూరమిడుము!చతురత మీరన్!               46.

కం:-విని, వినని యట్లు నొప్పెడి

      మనుజుల దరి జేర బోకు!మాన్యుడ వగుచో!

      తిని లేదను వారి కతన

      కని పించును చైదమందు!కల్లా కపటమ్!                        47.

కం:-తన గొప్ప తాను జెప్పగ

      విను వాడే వెర్రి వాడ!విసుగును కాదే!

      ధనముండి బీద యరుపులు

      విను వారే!ఉండరయ్య!విశ్వంబింతే!                          48.

కం:-దాసాను దాసు డంచును

     మోసంబున ధనము నొంది!మోసరి యగుచో?

    వాసంబే లేక ధనము

    బాసియు,నేకాకి యగును!భాసుర లీలన్!                 49.

కం:-చాలించు జాతి మతములు

      పాలించుమి నీతి మీర పలువురు మెచ్చన్!

     మేలెంచి పరుల కెల్లను

      నేలయు క్షమియించి గాచు!నేర్పున హరుడే!           50.

కం:-కన్నులు తలకెక్కినచో?

      ఇన్నూ మిన్నూ కనదిక!యేడ్పే మిగులున్!

      మన్నుమి మంచిగ జగమున!

     నిన్నే మెత్తురు జను లిల!నిక్కము సుమ్మా!           51.

కం:-కందయు ,ఆవయు బచ్చలి

      పొందుగ బెల్లంబు జేర్చి!పూర్ణత గనగా!

      సుందరి వండగ ఘుమ ఘుమ

      కెందామర సాక్షి మెచ్చి!కీర్తిల జే యున్!                 52.

కం:-సతి సుతులకు గతి పతియే

     పతియే!పరమాత్ము డతివ!భాగ్యపు గతియౌ!

     గతియౌ ప్రగతే నుతి యౌ!

    నుతియౌ గుణ తాపసంబు!నూటికి నెలవౌ!            53.

నూటికి నెలవౌ=పూర్ణాయువునకు నిలయమగును,

               (ముక్త పదగ్ర స్తాలంకారము)

కం:-గత జల సేతువు వ్యర్ధము

      మతి మాలిన వారి మాట!మన్నన గనునే!

     అతులిత ప్రజ్ఞను మెచ్చుము

    జత గూడుమి మంచి వారి!జాగృత మతివై!                   54.

కం;-పెద్దల సుద్దులు వినుమా!

      వద్దను పని మాన వలయు!పద్ధతి తోడన్!

     హద్దులు మీరియు జనకుమి

    పద్ధతి యది కాదు బాల!భంగము కల్గున్!                55.

కం:-కలిగిన కాసులు చాలును

      వెలగల నీ బ్రతుకు కేల?భంగుర పడెదే!

      నెల తాలుపు శివు డుండగ

      బలము ధన మదెయె!గదయ్య భాగ్యోదయుడా!                      56.

కం:-శుద్ధాత్ముడ వీవనగా!

      బద్ధాత్మత!హరిని గొల్చు!భాగ్యము గనుమా!

      యిద్ధాత్రి భాగ్య మేలను?

       బుద్ధిం వసియించు మిలను!ఉచ్ఛతి గనుమా!                        57.

కం:-వేసరి ఘోషి లసురులు

       గాసిలి కడలిని జిలికిన!కడకేమాయెన్?

       వాసవు డొసగెనె యమృతము

       చే సాచిన ఫలిత మలర జేయునె?కవగా!                             58.

కం:-పర నారీ వ్యామోహము

      వర ధామము జేరనీక!ప్రాణము దీయున్!

      వరదుడు రావణు డేమయె?

      పరమాత్ముని రాము చేత !బాసెం యశువుల్!                      59.

కం:-కల నిజ మగునే?కలలో!

      తలపులు కొండంత లుండ!దక్కునె?సుఖమున్!

      మలినపు టూహలు మానిన.  

      తుల తూగెదు దాన పరత!తోరపు భక్తిన్!                      60.

కం:-అరువది నాలుగు కళలిల

      పరగెను కాణీల

 

తులను!వర రూప్యంబై!

      పరకలు ముప్పది రెండిట

     నిరుపమ పదునా రణాలు యెనిమిది బేడల్!                 61.

              (పై పద్యముతో అన్వయం)

కం;-వర పావులాలు నాల్గై

      వరార్ధ రూప్యము లెనిమిది!భద్రత గనగా!

     గురుతరమౌ  సొమ్ములు నిల

    కురిపించును కందరాజి!గుణ గణ ఖనియై!                 62.

భావము:-కందమునకు కాణులు 64.పరకలు 32.అణాలు 16.బేడలు 8.

పావులాలు 4.అర్ధ రూపాయిలు2.రూపాయి 1.

కం:-ఊహించి తెన్నొ?రీతుల

      పాహీ పరమాత్మ టంచు బవళులు రేలున్!

      దాహము తీరగ ధనమిడు

      ధీహరు సంకల్ప మొదవ !దేర్చితి నంతే!                63.

కం:-ఏకాంతము రాత్రంతయు

      శోకాకుల భార చిత్త శోధన మలరెన్!

      రూకలు కళలకు పొందిక

     శ్రీ కాంతుని దయను గూర్చి చెలగితి నింతే!              64.

భావము=ఏకాంతముగా రాత్రంతయు,శోధించి  కళలకు ,రూప్యములకు

గల సంబంధము,శ్రీకాంతుని దయ వలననే కనుగొన  గల్గితిని,

ప్రభా వంతమైన కళలు,ధనమునకు పోల్ఛ బడుట వలన, కందపద్యము

విలువ పెరిగెను,

కం:-చెంచెల గుణ నిధి లక్ష్మిని

      పంచక నీ చెంత నుంచి భ్రమకము నాపన్!

      వంచించియు లాగు కొనరె?

     దంచియు ప్రాణాలు దీసి!తామస మొప్పన్!                     65.

కం:-తప్పుగ నప్పులు జేయుచు

      పప్పులు బెల్లములు పంచి!వంచన జేయన్!

     అప్పది తీరు న దెప్పుడు?

    చిప్పయె గతి పట్టును గద?చింతింప భవిన్!                  66.

కం:-నిలు పుండ్ర మేర్చి కూర్చియు

     విలువగు నప్పులను తెచ్చి వెచ్చించి వడిన్!

     తెలియని వానిగ కనపడ!

    తొలి బీదరికంబె గల్గు!తొందర పాటున్!                          67.

కం:-చెల్లని మాటల నాడుచు

      తొల్లెన్నడు గనని రీతి!దోచుకు తినగా!

      చిల్లరి మల్లరి కబురులు

      చెల్లునె?దైవాంశుల కిల?శ్రీకర జెపుమా!                         68.

కం:-ఉచ్ఛము నీచము తెలియని

     తుచ్ఛుల చేతులను జిక్కి ! దొర్లుచు నేడ్చున్!

     పచ్చటి సంసారంబులు

    మెచ్చునె దోషంపు చింత?మేధిని గనవే!                          69.

కం:-అచ్ఛపు టాంధ్రా వనిలో

      పచ్చటి సంసారము లిటు పాడొనరంగన్!

      ఇచ్ఛను మెచ్చు నదెవ్వరు?

     కచ్ఛితముగ నుండ వలెను!ఘనతను పెంచన్!               70.

కం;-పన్నీట పంది ముంచిన

      మున్నీటికి మోస మబ్బు!మూర్ఖుని మార్పన్!

      కన్నీటి కాటుక చెరుగును

     సున్నాయై జీవ సరళి!క్షుద్రత గాంచున్!                         71.

కం:-పందుల గమి పొలమున బడ

      అందున గల చెఱకును తిను నాహ్లాదమునన్!

     ఎందులకీ యుపమానము?

     సుందర వదనారవింద శోధించు మదిన్!                     72.

కం;-నిజములు నిష్టురములు భువి

      భజనలు పరమాత్మ వరము!భాసిలు నిలలోన్!

      సుజనుల పలుకులు కుజనుల

      కజయము గన్పట్టు పుడమి!నంబుజ నాభా!             73.

కం: -సరసీరుహ తేటి గముల

       నిరుపమ వర నిశ్వనములు!నినదింప భళెన్  !

       సుర వరదుల మంతనముల

      సురభిళ సుమ మందిరాలు  సొబగుల వెలిగెన్        74.

కం:-రుధిరోస్తి త్వగావృతమై

      వొదలంబడు నొడలు!మాంస భరితమునై,క్షో

     భిద,దర్శన భీభత్సము

     మది నూహిల శోభ గలదె ? మానవ దేహమ్!            75.

కం:--జీవన మరదండము సుమ !

       పావన కల్యాణ దాయి !పరమేశుడె పో!

       భావన భక్తి యుతంబున

       నేవముగా!జీరు హరిని నిర్మల మతినిన్!                 76.  ,

కం:-భావము రావము తాళము

      శ్రీవరమది తెలిసి మసలు!శ్రేయము గల్గున్ !

      తావక నీతి సు మార్గము

      నీ వశమై నిల్చు గాక!నిరుపమ శీలా !                                  77.

కం:-పోతరము వీడి బ్రతుకుమి

       నీ తరమున కీవె సాక్షి!నిరుపమ మదియే!

     పాతకము లంట నీకుమి

     చేతన శివమని దలచుమి!జీవిత మందున్!                      78.

ఈవె సాక్షి=దాన గుణమే ఋజువు

కం:కండలు తిరిగిన యోధులు

     నుండిరి యీనాటి వరకు!నోర్మిని మనుమా!

     మండిత కీర్తి ప్రతిష్టలు

    యుండును పో శాశ్వతంబు!నున్నతి గనుమా!                79.

కం:-కలికీ చిలుకల కొలికీ

      కొలికీ రత్నాల సరుల!కోమలి నెలతా!

      నెలతా సుర యమ లలితా

     లలితా!సౌందర్య లహరి! లాలన గనుమా!                      80. 

                 (ముక్తపద గ్రస్తాలంకారము).,

కం:-కలనం శౌర్యము విను కలి

      కలి వినుతానృత మతియ!కాముక చలనా!

     చలనా!సంస్కృతి కలనా!

     కలనానిల దీప్తి వదన!కా జేయు సిరుల్!                            81.

కలనా=కూడు కొనిన,కలనానిల దీప్తి=యుద్థమున చెలరేగు నగ్ని జ్వాలలు

వినుతానృత మతియ=అబద్ధము లాడే బుద్ధి,

                    (ముక్తపద గ్రస్తాలంకారము).

కం:-దండము బూనితి నంచును

     ఛండాలపు చేతనాలు!చాలించ వలెన్!

     దండ ధరు డుండె కనుమా!

     దండించును మరువ బోకు త్రష్టా!భ్రష్టా!                             82.

కం:-కమలాకర శ్రీకర,మా

      మమతా లలితా చలితము!మారుత మమరన్!

      సు మథు సలి లోర్ము లమర!

     తమి తీరగ చూపరులకు తన్మయము గదే!                          83.

కం:-జనియింతురు జనములు భువి

      తనువును చాలింతు రిచట తథ్యము సుమ్మా!

     అన వధ్య మాప మరణము

     చను సన్మార్గము పుడమి !సన్మతి నుతివై!                            84.

కం:-దండీగా ధన ముండిన

      కొండను ఢీ కొట్ట గలవు కోటెకి మేటై!

      దండైన యండ యుండగ!

      ఛండాడెడు మూక చాలు!జయ మంద భువిన్!                   85.

కం:-మెత్తగ దంచుదు రిచ్చట

      చిత్తము రంజిలగ కొండ !చేరుటె మేలౌ!

      మొత్తము కొండల నంటిరి

      అత్తరు గంథముల తోడ నలరార సురల్!                            86!

కం:-పాషాణ హృదయ తుల్యురు

      ద్వేషాశూయల దివురుచు!తిరుగుదు రిలలోన్!

     కాషాయంబులు దాల్చుచు

     భేషజముల దోషులగుచు!పేరిలుదు రిలన్!                          87.

కం:-చూడగ పనిలో స్వార్ధము

      తోడే ధనమంచు నిలను దుష్టులు నౌచున్!

      పాడును గోరుటె ధ్యేయము

     వీడని చీడలు నరులన వినవేమి టయా!                               88.

.

కం:-నీతియు లేనటి కోతులు

      పాతుక ధన మెంచి మంచిపరగుచు నుందుర్!

      మాతకు అన్నము పెట్టరు

      చేతికి లే దీవి!నరుల చేతన మింతే!                                    89.

కం:-తొమ్మిది పదులగు రచనలు

      నెమ్మనమున నీశ్వరుండు!నిమ్మల మేర్చన్!

      అమ్మ గళంబు విరి సరుల

     ఠొమ్మా!రక్షింప!కోరెద నెదలోన్!                                                90 

కం:-తప్పులు చేయుచు నుందురు

       గొప్పకు ముందుందు రవని!కొండల నొందన్!

       అప్పులు నొప్పుగ జేతురు

      చిప్పల గతి నెంచి ముంచి!చెప్పుచు నీతుల్!                        91.

కం;-శ్రమ పడ నోపరదెప్పుడు?

      తమి తీర ధనము నెంచుచు తనియుచు నుందుర్!

      సమతా మమతలు గనవెటు

      మమకారపు స్వార్ధచింత!మాయదు కలిలోన్!                        92.

కం:-కోటలు పేటలు గావలె

      చేటుకు ముందుందు రిలను!జీవన మింతే!

      కాటకము లంట నోపరు!

      పాటక నైజంబు వీరి బ్రతు కెంచ భువిన్ !                            93.

కం:-కష్టించి పనిని జేయుచు

     ఇష్టంబని శ్రమ పడుదు రిలను!ఇనకుల తిలకా!

    నష్టంబు కలుగ నీయరు   

    స్రష్టయు దీవించ వలయు!చక్కటి శ్రమకున్!                      94.

కం:-త్రికరణ శుద్ధి నమ్మితి

      వికటిత సంకటిత వెతకు!విలపించెదు, నా

      కిక గతి నీవే!హర హర

     చక చక రక్షింప రమ్ము! జంగమ దేవా !                             95.

కం"-శివ మయపు జగతి యందున

      శివుడే సర్వోపగతుడు!శ్రీకరు డతడీ!

      భవముల కెడ మేగి మనుమ 

     భవ బంధ విమోచనంపు మార్గము నిమ్మా   !                      96.

కం:-రంకే రామాయణమని

      బొంకే గద!భారతమని! భూ జన మనగా!

      జంకేల నయ్య?శంకర!

    ఓంకార మహేశ ఈశ!ఉన్నతి గూర్పన్ !                             97.

రంకు=లేడి,బొంకు=అబద్ధము,మాయ

కం:-అంకను జంకను బొంకను

     శంకరు నైనా జనులు శంకింతు రయా!

     పంకజ నాభుని సైతము! 

     వంకెంతురు మానవాళి!!పద్ధతి యింతే!                        98.

కం:-మత్తుకు తొత్తులు కాబడి

      పొత్తుకు నెగ నామ మెట్టి!పోగాలురునై!

     ఎత్తుకు పోదురు నతివల!

    మెత్తగ దంచంగ వలయు!మేటులు నౌచున్!                  99.

కం:-కాటేయు నాగుబాముల

      మేటిగ త్రాగించ పాలు మిక్కిలి ప్రేమన్! 

     కాటేయ మాన కొప్పునె

     కౌటిల్యపు తీరదంతె?కనవే!బాలా!                          100.

కం:-గణకుడు తన పింపించుచొ?

     గణనాకుల భార చిత్త గ్రాహ్యం బగునే!

    మణి,ధన కనకాది నిధులు

    మణి కంఠుడు కావ గలడె?మాధవ శౌరీ!                101.

(మణి కంఠుడు=అయ్యప్ప స్వామి)

కం:-గ్రుడ్డుకు వెంట్రుక లాగెడు

     గడ్డులు గల రి జ్జగాన!గౌరీ నాధా!

     చడ్డీ లిక జారి పడును

    తెడ్డే సరియైన దుడ్డు!ధీవర గవవే!                      102.

కం:-తీగెలు రహలాగిన డొంకలు

       తెగి పడి వెలికొచ్చు సుగుజ!తీరింతె సుమా!

      దాగునె దుష్టార్జితమది

     లాగుదురే!ప్రభులు భువిని!లాలూ చేలన్?      103.

కం:-మగతమి చెడి పగతురబడి.

      జగదభిదంబుల చెరుపను సాహసి వైతే!

     పగ బూని ప్రగతి మాపగ!

     చిగురించునె?జాతి ఖ్యాతి!చేతవ శూన్యా!    104.

కం:-గరిమ రతి తిరము గనుత

     గరిమ నుత రతి తిరము గనుగా!నుత భువిన్!

    తిర మమరి,గతి రమ తగను

    సు రతి నుమ తిరతి గని మరి!సొగ సిల్లు గదే?                105.

కం:-బేసుల బేసి గణంబులు

      భాసురముగ సరుల సరులు!వలదెటు?జగణమ్!

     శాసిత సరులం మూడట

     వాసిలు జగణమది కంద పద్దెపు సరళై!                        106.

భావము:-బేసి1,3 పాదములందు బేసి గణములు(1,3,)సరి పాదము2,4

లందు,సరిగణములు(2,4.6)జగణము వేయుట తగదు,సరి పాదములందు

2,4 లలో)3,వగణము తప్పక జగణము వేయవలెను,ఇదియే కంద పద్య

 లక్షణము,

కం:-జడ ముడి విడువడి చేడియ

     వడిపడి కదలాడ మృఢుడు!పడి పడి నుడివెన్!

     వడిపడి వెడలెద వేడకు?

     విడ నాడకు గడి విడ నిడ!వేడెదు వడి నిన్!                                  107.

వడిపడి=తొందరపడి,ఏడకు=ఎచ్చటకు?.విడనాడకు=వదిలి పెట్టకు,

గడి విడనిడ=ఇచ్చట నేను అదుపు తప్పను,విడువడి=విడువ బడి,

కం:-పంకము నంటిన పొంకము

      భంగుర పడు నిను తపాన!భాస్వత్కాంతిన్!

      సంకట మొందిన ముదుసలి

     సంకుల సమరాన మ్రగ్గు చావుకు దరియై!                                108.

కం':-గతి లేని ప్రగతి శూన్యము

      మతి మాలిన మాట యట్లు!మాసిన కీర్తౌ!

      నుతి గనని జీవ యాత్రౌ

      పతితుండవు గాకు మయ్య!వరమయ జీవా!                          109.

కం:-తన పెంపే మోక్షంబని

      మను వారిని మంట గల్ప!మాన్యం బౌనే?

     తన యట్లు పరుల పెంపును

    తనియగ వీక్షించు వాడె!తత్పరు డిలలోన్!                             110.

కం:-ఆకటి చీకటి ప్రళయం

     ప్రాకటమున గోరు మెతుకు!నాప్రాణము నిల్పన్  !

     చేకొను ధర్మం బెన్నడు

     నీకదియె?భుక్తియు పరమము నిరుపమ శీలా!                    111.

కం:-నా పొట్ట నాకు గొప్పని

      నీ పొట్టే నింపు కొనిన నీచము కాదే?

     ఏపొద్దు చూడ వన్యుల

     నీ పద్దే మారు!సుగతి నీ కబ్బునె కో?                                   112.

.

కం:-అమ్మకు అన్నము పెట్టని

      దొ మ్మరి పెద్దమ్మ కేమొ దుద్దులు కొనునా!

      కమ్మని  బ్రతుకుం బ్రతుకని

     క్రమ్మరి జీవం బిటు లెగ?కాతురె? సురలున్!                         113.

కం:-తనువే శాశ్వత మనుకొని

      మనుజుల జీవముగ నిల్చి మందత గంటిన్!

.     జని వెత లతులితము లకున్

      మనసా వెరగొంది జనెదు! మారాడ నికన్!                         114.

శరీరము శాశ్వతమని తలపోసి"జీవము"తనువు పడెడు కష్టములు

జూచితట్టుకొన జాలక వెళ్ళెద ననెను,

కం;-కనుత నుతులు కుతలమునను

      వినుత మతుల వెతలు దీరు!వెరపెడలంగన్!

     తను తప నుతమతి తపనము

     మును తపమతి నుతుల మేలు ముద మొదవునుగా!           115.

కం:-లలనా నల జ్వాలల పడి

     తలబింకపు టసురు డంత ! దండన లోనై!

     తల లూడి పడగ రావణు

     డల రాముని బాణములకు నశువులు బాసెన్!                     116.

కం;-ద్రౌపది వలువలు నూడ్చిన

     పాపంబది కౌరవ తతి ప్రాణము తీసెన్!

    చేపకు చెడు వతివల దరి

    నీపని సరి తెలిసి మసలు నీతిని థాత్రిన్!                          117.

కం;-అమ్మా,!అక్కా!,చెల్లీ

      తమ్ములు!అన్నలు!తనదగు దైవము లంచున్!

      ముమ్మాటికి నొప్పు కొనుచు

     సమ్మతి చరియించు ధాత్రి!సౌజన్యుడవై!                      118.

కం:-వనములు నాశన మేర్చుచు

       ధన దాహము నిసుక మట్టి త్రవ్వుచు నేగన్!

      కనికర మూనునె?వరుణుడు!

     మను జాళిని నీట ముంచి !మడియింప కిలన్!              119.

కం:-జాతికి రక్షణ నీయక!

      మేతకు నేతలు దలంప మేలా?ధాత్రిన్!

      పోతర మూనిన సరియా!

      నీతిని కాంక్షింప వలయు!నిర్మలు రౌచున్!                      120.

కం:-కుల మత భేదము సరియా?

      లలితంబుగ బీదవారి లాలన గనుమా!

     పోతర మూనుట సరియా!

     నీతిని కాంక్షింప వలయు!నిర్మల మతినిన్!                     121

కం:-ఓటుల రాజ రికంబిది

      చేటునకే ధారి తీయు!చెల్లునె?సమతన్!

      కోటాల ధాష్టికంబున

      కాటౌ జీవాళిభవిత!కంటక మౌచున్!                             122.

కం:-ఆకటి చీకటు లలమగ!

      ప్రాకటముగ జీవ సరళి !భంగము లలరున్!

      ఈకటు వెటుల?సహింతురు!

     కూకటికే మోసమౌను!కువలయ మందున్!                      123.

కం:-కూకటి లేని వటంబుకు

      చేకొని యూడలు నిలుపును చేదోడునునై!

      ఈ కటు తర జనమున కిట!

      శోకమెగద?నూత లేక!ఈక్షోభక వినుమా!                      124.

కం:-కావలి కాపును మ్రింగగ

      భూవరులే?భువిని మ్రింగ భంగుస పడదే?

     దావానల దీప్తి ప్రభులు

     భావంబే!భగంన చర్య!భావింప భువిన్!                          125.

(కాపు=పంట)

కం:-ఆకలి దీర్ప నశక్యము

       ఈ కలి భారతి జనులకు !నేదైవంబున్?

       బోకులు టోకరు లుండి రి

      శ్రీకర !సరి జేయ వలయు!జీవుల నిలలోన్!                    126.

కం:-అంబోధి నిధులు మ్రింగగ

     శంభుం డేపాటి?వీరి శౌర్యంబు దరిన్!

     ఆంబా!జగదాంబ గనవే!

     ఆంబోతుల పొంక మార్పి!యండగ నిలుమా!                127.

కం:-ఎన్నో! కష్టము లొందితి!

       కన్నా!కష్టాల కొలిమి మ్రగంగితి నెంతో?

      మన్నించి కవిత లెలమిని

      నన్నే!రక్షింప రమ్ము! నమ్మితి కృష్ణా!                            128.

.కం:-మెత్తని చిత్తము నిత్తరి

       తుత్తునియలు కాబడె నిట!తోయజ నేత్రా!

       ఎత్తరి యెవరే మనినను?

       చిత్తము నందుంచు కొనెదు!చెప్పక జూబున్!             129.

కం:-మెత్తని వాడే వీడని

      కత్తులు దూయంగ వచ్చు!కల్లరి జనులన్!

      చిత్తుగ మల్లేశుడె పో!

      తుత్తునియలు జేయు నంచు!దూరను పరులన్!         130

(అష్టోత్తర త్రిశతి).

కం;-ఫలితము తలపోయక మరి

      నెలకొను కర్తవ్యములను!నేర్రపున జేతున్!

     పలువురి మాటలు వినియును

    తలచెద నీతిని సుగుణత!తారకు మెచ్చన్!                                 131.

కం;-విష మది డెందము నిండగ

      ఝష భంగిమ నీదులాడు!జనముల మనముల్!

     విష పూరిత మాటలు విని

    శషభిషలకు తావీయకు!జ్ఞూనుడ వయ్యున్!                            132.

కం;-అశదృశ లీలను ప్రతిభను

      వెస నెఱుగని మంద భాగ్య వితతిని విడుమా!

     పసరము మేసెడి పశువులు

    కొసకును పాలిచ్చి మెదలు!కోరును మేలున్!                          133.

కం:-అక్కరకు రాని నెయ్యము

      చిక్కలు తొలగించ లేని చైదుల మననన్!

     మక్కువ జూడని మనుజుల

     చక్కున విడువంగ వలయు!చతురత నిలలోన్!                   134.

కం:-నేతల తేనియ మాటలు

      చేతల మృగతృష్ణ నీరు చింతా వలయమ్!

      కోతుల గమి చేతన మటు

     ప్రేతాత్ముల మాటలటులు!పేరా!యూరా!                            135.

కం:-ఏచీ పూచీ లేకను

      సా చరులకు సాయ పడగ సౌజన్య మగున్!

     నీచుల నీచత గనుచును

    ఛీ ! ఛీ! యనకున్న తప్పు!చెల్వుడ వినుమా!                    136.

కం"-చేసిన తప్పును జేయుచు

     గాసిలి నంచును బలుకగ!గౌరవ ప్రధమా!

    కోసిన కోతలు జాలును

   మూసుకు పోవయ్య నోరు!ముక్తేది?తుదన్!                   137.

కం;-అడిగిన దానము జేయని

     జఢుడే!పీనారి గాక!జంగము డగునే?

     మడి యెడ మిడి జనియెడు! దురి

    దురితుడె పో?తులువ యగుచు!దుర్గతి నొందున్!                        138.

కం:-ఛందముల"కంద"మందము!

      బంధము హరి చందన మదె? భావోర్మిళమై !

      సుందర నందన వనమున

     మందారము!సిరి సదనము!మాధవ మదియే?                           139.

కం:-అల్లిక జిగి బిగి "కందము"

     మెల్లగ నురు భావ గరిమ!మేలగు పదముల్!

     నుల్లము రంజిల పొదిగిన

     చెల్లును భావోర్మిళతను!శ్రీవర మౌచున్!                                   140.

కం:-దురహంకారులు దుష్టులు

      పర హింసే!పుణ్యమనెడు!పాపాత్ములచే!

     పరి పూర్ణ మాయె!నిక్కలి

     పరమాత్మా!కన్ను తెరువు!పాపుల మాపన్!                             141.

కం;-తుంటరు లేలిక యందున

      మంటలు చెలరేగి!భువిని మాడ్చును గాదే!

      ఒంటరి జీవన సాగునె?

     తంటాలకు నిలయ మౌచు ధాష్టేకమునన్!                            142.

కం;-కంటక చైదుల నంటిన

      కంటక మౌ!జీవ సరళి!కాఠిన్యమునై!

      కుంటీ!గ్రుడ్డీ!భేదము

     కంటికి గనరాక ద్రచ్చు!కారం రక్తమ్!                                     143.      

   

కం:-బడుగు బలహీన వర్గము

      ఒడి దుడుకులు పడుచు నుండు!ఒబ్బిడి గనకన్?

     తడబడి బ్రతుకుట తథ్యము

     విడి దుప్టుల కెడ మగుటది?పేర్మెయు నౌగా!                        144.

కం;-స్రష్టయు సృష్ఠియు సేయగ

     నిష్టముగా స్థితిని గూర్చు!నిందిర ప్రియుడున్!

    సృష్టిని యిష్టము లేర్చును

   నిష్టత లయ మేర్చు శివుడు!నేరిమి మీరన్!                           145.

కం;-తెలివికి సంస్కృతి నిలయము

      వెలయంగా విలువ పెచ్చి విద్వత్ఖనియౌ !

      తల బిరుసు తగ దదేరికి?

      విలువను తగ్గించు జగతి!వెరసెదు గనుమా!                      146.

కం:-మంచీ చెడ్డల నెంచుము

     కుంచిత బుద్ధిని విడుచు!కోమల మనమున్!

     వంచన మించుక లేకను!

    సంచిత నైపుణ్య సరళి!సాగుమి!జగతిన్!                            147.

కం:-పరు లందు నంచి నెంచుమి!

      పర దూషణ భూషణంబు పట్టకు మదినిన్!

     పర మేలు కోరు మెన్నడు?

     పరమార్ధంబది జగాన!పట్టుమి విడకన్!                            148.

కం:తొగసుని భగ భగల కిలను

     జగ తాపము పెచ్చె నెంతొ?సర్వేశ్వరుడా!

     నిగమాంత వేద్యు డీవయ!

     ఖగ వాహన గావు జనుల!కమ్మటి చూపున్!                    149.

కం;-కారము మిరియము నూరకు

      చేరువ గలవారి చెలిమి చేయుమి నరుడా!

      పారకు మది కొప్పని పని

     దూరకుమీ!శత్రు నింట!దురితము లలరున్!                    150.

                      

కం:-తేజోన్విత శివ సిరుల్

      భీజోత్శు క మెరుగ లేక!భేషజు లగుచో?

      సౌజన్యము చెడు!హరియు

      నీ జన్మకు సిరుల నీడు!నిక్కము గనుమా!                       151.

కం:-దెయ్యాల వేద పఠనము

      సయ్యాటము జేయు నీదు సంగమ మెంచన్!

      నుయ్యో గొయ్యో గాకను

     చెయ్యిచ్చునె?సత్కృతముకు!చేతోన్ముఖమై!                    152.

కం;-చెడు నెరిగి మంచి మాసెను

       మిడి జ్ఞానుల మత్సరాన!మిడిసెను చూడన్!

       కడి దూర మేర్చి శివుడే?

      జడిపించి నరక మొసగును!                                           153.

కం:-భ్రష్టలు స్రష్టలు కాగను

     స్రష్టల కిల తావు లేక చతికిల బడిరే!

     ఇష్టము భ్రష్టము కాబడె!

    ముష్టికి నిలయం బిదాయె! మోదింప సురల్!                    154.

కం:-వెలవెల బోతివి శంకర!

      తల నీలి కురుల జలములు!! నెలతాలుపులున్!

     యలివేణి పార్వ తమ్మయు

     మలినుల సరి జేయ రమ్ము!మాధుర్యమతిన్!                155.

కం:-అక్షరము క్షరము కానిది!

      అక్షరమే!రక్ష! దక్ష!  యానంద మదే?

     అక్షర జ్ఞానము కావలె!

    దక్షత చేకూర్చు నదియె!ధాత్రీ తలినిన్!                         156.

కం;-మట్టిన పుట్టి పెరుగుచును

      మట్టిలొ గలిసెడి!మనుజుడ!మత్సర మేలన్?

     పుట్టుక చెడ బుట్టిన,సిరి

     పట్టియు కాల్జేర్చు నయ్య!పగ తగదు భువిన్!                 157.

కం:-కట్టిన పుట్టము విడు నటు

     తట్టుచు విడు దేహ మవని!తజ్జీవ మిలన్!

     తట్టు కొనం గల వెట్టుల?

     పట్టున యమ పాశ బద్ధ ప్రాణము లలరన్!                   158.

కం;-మూడగు నాళ్ళ స జీవము

      పీడగ దలపోసి నరుల పీడింపంగన్?

      చేడియ లాడును కాలుడు

      నీడను నిలువంగ నీక!నిష్టుర జీవా!                           159.

కం:-పరహాని నెంచు బ్రతుకులు

      నిరతము నీ జిహ్వ నాటి!నీచత గూర్చున్!

     తర తమ భేదము మాపును

     శరఘాతపు చావు దక్కు!సత్వర గతినిన్!                  160.

కం;-దురితపు పనులను జేయకు!

     త్వరితము యమ ఘంట మ్రోగు!తామస జీవా!

    స్వరములు వర భీజంబులు

   చరచును జన్మంబు వడిని!సాగిల పడగన్!                    161

కం:-చేకొనకు?రాక్ష సత్వము

      మేకొనుచు కోతి చేష్టల!మేథిని వెలుగన్!

      కాకలు దీరిన వారలె!

     చీకాకులు బడిరి యెంతొ?చింతించి మదిన్!                162.

కం;-పరులకు మెతుకును పెట్టక!

      కరకౌ!రక్కసుడ వైన!కాడె!గతియౌ!

     మరి నోట దిగక మెతుకును

     ధర నాకలి చావు దక్కు!దర్పము విడుమా!              163.

కం:-కుల బలము కలదు నాకని

      సల సల మరిగెడు జలముల!జలకము లాడన్!

     గుల తీరి బొబ్బ లెక్కును

     కులుకే!వెలి కేగు నింక!కుల మెంచకుమా!              164.

కం:-కలి యెంత గడ్డు దైనను

      కల దించుక సత్య మిలను!కాదన గలమే!

     మలినుల రోతల మాటలు

    తుల చేయక సాగ వలయు!తొందర పడకన్!            165.

కం:-కడి యెడమిడి భవు డలరగ

      వడి చెడు గుడు విడు మిక!పడ బోకు నురిన్?

      కుడి యెడ మెడమిడి మనుమా!

      మడియక!మిడి పడక నడుమ!మాడకు మూఢా!                          166.

కం:-చెడు నాడ నాడి కొరవడు

       కడ కేడుపు బడి చెడుదువు!కాడే!గతియౌ!

       కడ కంటి ధృగావస్తను!

       చెడి తడి మెదు జగతిని చేదస్తుడవై!                                         167.

కం:-మనమున చెడు నూహల జను 

      మనుజుని మాడే పగులును!మాత్సర్యమునన్!

      ధనికుడ నని మిడిసి పడకు!

     తను వది బుద్బుధ సమముర!దర్పము విడుమా!                      168.

కం:-కని పెంచి పెద్ద జేసిన

     తనయుని తన నేలుబడిని!దనరగ జేయన్!

     మను మాడు మగువ చాలదె ?

    తన చేతల చిక్కి మగడు ధర్మము తప్పన్?                              169.

కం:-చిన నాటి చెప్పు చేతలు

     తనయను సరి దీర్చు గాదె?తగు తగ నీతిన్!

    మనకేమని ముద్దింపగ!

    మనువాడెడి మగని తీరు!మాయని మచ్చౌ!                           170.

కం:-తనయుని చెడుగా దీర్చిన

      తన తండ్రిది తప్పగు నిల!దల పోయంగా!

      తనయను చెడుగా దీర్చిన

      తన తల్లిదె!తప్పగు ధర!ధర్మంబింతే!                                        171.

కం:-తన పెంపే!యింపంచును

       తన పర భేదంబు వీడి!ధాష్టీకు డవన్!

      ఘనతే!తనదంచు మసల

      జనములు ఛీ కొడుదు రిలను!స్వార్ధము విడుమా!                   172.

కం:-వడి వడి మాటలు తూలుచు

      పడి పడి తన గొప్ప జెప్ప!తగునే?వినగా!

      జఢ తత్వము విడ నాడక

      చెడుగా సరి యటంచు బల్క!చీలవె?చెవులున్!                       173.

కం:-కుల కాంతను నే నంచును

      పలు కాంతల జీవ శైలి వర్లిత మేలా?

      నిలు నీదు పరిధి లోబడి

     నిలచును నకీర్తి!ప్రతిభ నింగీ నేలన్!                                         174.

కం:-నందిని పందిగ దలచిన

      పందిగ జన్మింతు వీవు!పర జన్మమునన్!

     వందన మిడ మాని శివుని

     సంధింపకు చెడు నుడువులు!చావే గతియౌ!                             175.

కం:-రాయిగ శివునే!దలచిన

      వాయించును తిక్క దీర్చి!పట్టున దిట్టై!

      వాయస ఘోషలు వర్ధిల

     సాయంబే!శూన్య మగును!సార విహీనా!                                   176.

[వాయస ఘోషలు=కాకుల యరుపులు(బంధు జన రాక

సూచకము)].

కం:-పలు జన్మల పుణ్యంబున

       నిల మానవ జన్మ మొచ్చె!నిక రాదు భవిన్!

      కలగా మిగలకు ధాత్రిని

     తల పోయుమి!ముక్తి నొంద తత్పర మతెవై!                                177.

కం:-కలి యొంటి పాద నడకిది

      మలినా వస్తను జనములు మసలుదు రిలలోన్!

     కల నైన సత్య మెంచరు?

     వెలయుమి ధర్మాత్ముడౌచు!విలు వెలయ కలిన్?                        178.

కం;-అడు గడుగు నాత్మ వంచన

      పడి తిందురు పరుల సిరులు!పందుల వోలెన్?

     నెడ మెడ  మేగుచు ధర్మము

     సుడి గుండము చిక్కె కలిని!రోధింప మదిన్!                           179.

కం:-చిత్తము పర విత్తమునకు

      మొత్తము మోద మనంగ!మొరలిడు జనులున్!

     ఎత్తరిని స్వార్ధ మెంతురు!

    పొత్తుకు సరిగారు వారు!బుద్ధిగ వినుమా!                              180.

కం:-కుంచిత బుద్ధులు ఘనులై

      అంచిత సిరి సంపదలతొ?యలరార కలిన్!

     సంచిత గుణ సోమ్యుల ఠిల!

     నెంచగ శ్రీవరుడె సుమ్మ!నిల బ్రోవ వలెన్!                                181.

కం:-నిజమును పలికిన దోషము

      భజనయె?పరమార్ధమిచట!పను లొనరంగన్!

     ప్రజనాడి!ధనము పట్టెను

    సుజనాళికిచుక్కెదురై!శూన్యత బొడమెన్?                            182.

కం;-జగ మొండులు ప్రభవించిరి

     భగ భగ లిల నిగ నిగ లయె!బాధిల జగమున్!

     తొగసుడు వీరల గనుచును

     పగ విడి చరియింప"కలి"-ప్రభావము గాదే?                              183.

కం:-పలు మేక వన్నె పులులిట

      వెల గల జన ప్రాణములను!వెలి దీసి తినన్?

      విలు వేది?నీకు భారతి

      నిలువున దహియింప రావె?నీచాళి నిలన్!                              184.

కం:-చెడు వినకు కనకు మయ్యా?

      నడువుమి సుజనుల నడుమను!నౌఠా యనగన్ !

     పుడమిని పుణ్యము నెంచుము

     కడ మోక్షము దక్కు నయ్య!కన్నయ కరుణన్!                           185.

కం;-అనలము తెలిసియు తాకకు!

      తనువే!దహియింప బడును!తధ్యము!సుమ్మా!

      ముని జన,తప హోమకులను

      దును మాడగ దలచు మనిషి!దుర్గతి నొందున్!                         186.

కం:-చింతల పంతము బడకుమి

      పంతము పడ వలె చదువుల ప్రావీణ్యతలన్!

      శాంతము పరహిత మెలమిని

      కాంతల మానములు గావ!కైవల మదియే!                              187.

కం;-కలకంఠి కంటి జలముల

      వెలయగ!సిరు లెడలును వడి!వేధిలు జగమున్!

     కలి యాకలి చావు లలరు

     జలధులు ప్రళయము లలరగ!చత్తురు జనముల్!                   188.

.

కం:-నిలుపగ సమతా మమతలు

      తొలి వీడు జాతి మతములు!తుల నాత్మకతన్!

     మలి,కుల జాఢ్యము నెడమిడు

     కల కల లాడు జగములను!కల్ముల నెలమిన్!                         189.

.

కం:-కలి జీవన సుడు లెడమిడి

      వెలుగుమి పురుషార్ధములను!వెను దన్ను నవున్!

      నెలమిని వెలి విడు స్వార్ధము.  

      తిలకుడ వౌ దీవు!జగతి తియ్యని బ్రతుకున్!                          190.

కం:-పుట్టిరి పుణ్యులు భూతలి

      పెట్టని కీర్తుల వెలుగుచు!పెన్నిధు లైరే!

     తుట్టలు భ్రష్ట నికృష్టులు!

     పుట్టిరి ఘన కీర్తి చెరుప పుడమిని గాదే?                                     191

కం:-తనువెల్ల విషము నిండగ

      మును పెన్నడు కనని యటుల!మోహము జూపన్!

      కని,మోస పడకు మెన్నడు?

     మనుమా!యెడముంచి రసను!మంగళకరమౌ!                          192.

కం:-మంచిని చెడుగా నెంచుచు

      సంచిత స్వార్ధంపు చింత సచ్ఛీలు రనే     

      వంచన చెడుగును పులిమిన

      కంచికి జను సత్య మెటుల?కలి ధర్మ మునన్!                          193.

కం;-గతుకుల బడి కదలాడెడు

      వెత లతులిత జీవ ఠథము!వెడలును వడిగా!

      గతి గన సతి సుత వలయము

      మతి కుదురుగ జేయు హరుడె!మనుజుల పాలిన్ !                     194.

కం;-స్వర వ్యంజన సరళీ కృత

     వర చతురార్ధ కలిత!వాగ్ఘరి గరిమన్!

    సుర నుత ఛందో రీతులు

    సురవాణీ వరదమౌత!సొబగుల తెలుగున్!                                 195.

కం:-సుమ సరి మరు సరి సొగసరి

      రమ సరి రతనాల సిరుల రాజిలు రమణీ!

     కమలా,విమలా,నటకలి,

     కమలాలయ వర మనీషి !గావుత మములన్!                         196.

కం:-అమలా,విమలా,కమలా,

      హిమ కరి, మరుకలి ,కతనల!హేమ వరాళీ!

      సుమనస.సుందరి!మథుమతి

      మమకారత గావు మముల!మాథవి కలిమిన్!                       197.

కం:-అంగజ వైరి త్రిలోచన!

      భంగము లెడమేర్చి గావు!భద్ర!కఫర్ధీ!

     జంగమ దేవర శంభో?

     గంగా.గౌరీ!వరమయ!కావుమి మములన్!                           198.

కం:-మరు సాయక!విరి తూపుల!

      సుర నారీ!హృదయాంత ఠంగ!సోముడ వీవై!

      వర సిరి మంతన శ్రీ హరి

      పరమా!గావంగ రమ్ము!వరశ్రీ లోలా!                                199.

కం;-గురు మల్లేశుని కృపచే!

     వర శత ద్వయ మమరె నంచు పటుదల దీక్షన్!

    నిరతము కేల్మోడ్చెద!నెద!

    పరిపూర్ణాయువు నొసంగ!ప్రార్ధింతు నిలన్!                         200.

కం;-హరు ఢమరోద్భవ స్వనములు

      పరమేశుని నాట్య జనిత!వర భీజములై!

      ధరణిం వెలసెను భాషలు

      కర మరుదౌ!కావ్య సరళి!గంథ సుమాలన్!                     201.

కం;-పద విన్యాసము భావము

      పద గుంభన భావ గర్భ !బంధోన్వితమై!

     బుధ చిత్ర గర్భ కవితలు

    సదయామయు!నాట్య భంగి సరగుం!ధాత్రిన్!             202.

కం;-బంధము చిత్రము నమరిన

      యందమునౌ!చిత్ర కవిత!నాహ్లాదమగున్!

     బంధోద్భవ ఛందము లిల

     నందురుగా!గర్భ కవిత!!నవనీ తలమున్!                 203.

కం;-తెలియక జేసిన తప్పులు

      మలి జేయను!దేవ!దేవ!మల్లేశ్వరుడా!

      వెలగల నీ!యారాధన

      బలమది!కైవల్య మిడను!ప్రార్ధింతు మదిన్!              204.

కం:-ముక్తికి భక్తే!కావలె!

     భక్తియె!పరమాత్మ గనును!పరమార్ధ మదే!

     యుక్తియు!ముక్తియు!భక్తియు!

     శక్తుడు!పరమేశు డీవె?శంభో!సాంభా!                     205.

కం;-మన సది పరుగిడు వేగము

      తను మెచ్చిన తీరు జనును!తప్పును గనకన్!

     మనసదుపు తప్ప నీకుమ!

    మనుకలి శుభ తీరు గనగ!మలచుము!సుగుణా!                              206.

కం;-ఉన్నది చాలును నాకని

     చెన్నుగ జీవంబు గడుప !శివమౌ!జీవమ్!

     మిన్నగ నెంచకు మెన్నడు?

    సన్నుతి కెడమౌదు వీవు!చక్కగ వినుమా!                                         207.

కం:-కులమది యన్నము పెట్టదు

     కలతల కది దారి తీయు!కలవర మేర్చున్!

    కలి సున్న కలధు సుఖమిల

    కలయే!కుల జాఢ్య మిలను!కనుమీ!సత్యమ్!                                  208.

కం:-చలి తీరు ననెడు భ్రమతో

       మెల మెల మిణుగురుల జేర!మెరుగుయె!గాకన్!

       విలువగు వేడియు గల్గునె?

      కలయే సుమ జాతి మేలు కలి కాలమునన్!                                    209.

కం;-జాతి కతీతము స్వార్ధము

      పాతుక ధన మద్ది!జగతి బాంధవ్యమునన్!

     నీతికి జాతియు నిలువదు

     ఘాతుకముల పుట్ట సుమ్మ!కన వేమి టయా!                                 210.

కం:తినకున్న కడుపు మాడును

    తనకున్న!చెడెద వవనిని !వినుత యశశ్వీ!

    తనకున్నది చాలను కొని

    మనియెడు వాడే! జగతికి మంగళ కరుడౌ!                                     211.

కం;-సున్నా!పది కందము గద!

      సున్నా!లేకున్న యొకటె?సూర్యుం డతడే!

      మిన్నున కాంతులు జిమ్మును

     కన్నా!యేకంబనేక!కర్మల కెనయౌ!                                              212.

కం;-సున్నా!శూన్యం బనబడు

      సున్నా!లేకున్న జగతి శూన్యంబు గదే!

     సున్నా సంఖ్యాన్వితమై

      మిన్నంటెను గణిత విలువ!మేథిని మెచ్చన్!                                   213.

 కం:-కల లోని శోభ మాదిరి

       నిలలో పని తీరు పగిధి!నిర్మల మగునే?

       వెల లేని బ్రతుకు తెరగున

      కలి కాలపు తీరదంతె?కాంచ వదేలన్?                                       214.

కం;-బడి వీడి చదువ బోకుము

       గడి మీరుచు మాటలాడ గడగకు మయ్యా!

      మిడి పాటు చగ దదేరికి!

      సుడి గుండము చిక్కె దీవు !చూడుమి భవితన్!                               215.

కం:-పడి లేచు కెరట మట్టుల

      పడినను బాధిలకు మిలను!భర్గుని.కృపచే!

      వడి లేచుట తధ్య మయా!

       కడు నేర్పు వహించి మెలుగు!కాచును ధర్మమ్!                               216.

కం:-తొత్తలు ధనమత్తులు భువి

      చెత్తలొ కదలాడు క్రిములు!చేరకు వారిన్!

       మొత్తము దురితములు చెలగి

     మొత్తము లేకుండ చెడును!బంధ మదంతే!                                    217.

కం;-చెడపకు నితరుల నెన్నడు

       చెడిపిన చెడె దీవు భువిని!ఛీ యన జనముల్!

      చెడు వినక కనక యున్నను

      గడియును సుఖ జీవన మిట!కలుముల నెలవై.                             218.

కం:-బలవంతుడ నని దేవుని

      పలు విధముల దూర నౌనె?పాపము గాదే!

     బల దర్ప మణగు రోజుల

     పలు భాములు నొందె దీవు!ప్రాళుబ్ధమునన్!                                   219.

కం:-అందాల నంది వాహన

      ముందర శివ గణము నడువ!ముక్కంటి హరా!

      సుందరి హిమ సుత తోడుత

      ఛందాలను బ్రోచు రుచుల!సౌ గంధానన్!                                     220.

కం:-ఇందిర మందిర సుందర

       సుందర వరదమ స్థితి కర!సు రుచిర గంథా!

       గంథా!తపనసా నందా!

       నందా నందన సుర వర నటనల శౌరీ!                                       221.

కం :-తేనియ లూరెడి మాటలు

       మానవతను వీడి పలుకు మాటలు వినుచో!

      మానము ముప్పున నొప్పును

      దానవులను వీడ వలయు తప్పక ధాత్రిన్!                                 222,

.

కం;-దుష్టుని సర్పము కాటిడ

     నిష్టుర వచనాలు పేలి నీల్గడె?వడిగాన్!

    భ్రష్టుడు కుల కంటకుడై

    కష్టాలకు తాళ లేక!కాలుని వశమౌ!                                          223.

కం:-అరుల నురులు తొలగు నిటుల

      సరిసమ భావంపు పెంపు!సమతయు కుదురన్!

      కరి వెలగ పండు కైవడి

      తిరు గెరుగని మాన్యులగుట!తథ్యము సుమ్మీ!                    224.  

కం:-ఏమియు జూసియు మిడిసెదు?

      నీమాలకు నామ మిడుట నీతియు నౌనే?

      భూమియు సంపద నిలువదు

     భూమిని సత్యంబె నిల్చు!పోవును సర్వమ్!                        225.

కం:-మాటల పంతము నూనకు

      చేటున కది దారి జూపి!చెడదీయు సుమా!

      గీటగు సత్యము ధర్మము

      మేటుల కది సాధ్య పడును!మేధిని గనుమా!                    226.

కం:-వెంటను రావవి కోటులు

       కంటకమే యగు తుదికిని!కాదన గలమే?

     పంటికి దోషము నంటకు

     మంటిని దలపోసి మనుమ!మనిషిగ ధాత్రిన్!                     227.

మంటిని=మన్నును( భూమిని )

కం:-భూమిని నమ్మిన వానికి

      భూ మాతయె భుక్తె ముక్తి!భూషణ మదియే?

     కామార్తిని మెలుగ తగదు

     రామము కాదని యెరింగి!రాజిలు ధాత్రిన్!                        228.                             

కం;-వంచితమై రంకు వలన

      అంచిత రామాయణంబు యలరెం ధాత్రిన్!

     సంచిత పాపము నొడి గొని

     పంచమ వేద మది!శకుని పాత్రచె నొప్పెన్!                        229.

కం;-తన వేశ్య లక్షణంబున

      తానే ఘనమంచు నూగు!తమ్ముల భంగిన్!

      మానాభిమాన మేర్చక

      కోనేటి జలము మురికని!కూయిడు!గొప్పై!                        230.

కం;-గబ్బున బడి గుబ్బెత బలె

      తబ్బిబ్బున లేచి పడుచు!తద్దివసము నన్!

      అబ్బబ్బ సొద యి దంచును

      నిబ్బరమును వీడి బల్కె!నిరసాకులయై!                          231.

కం:-సుబ్బా రాయుని శోభల

      అబ్బబ్బో నింగి నేల లల్లా డెనుపో !

     బెబ్బులులే!భీతిలు గద!

     అబ్బా యీశోభ చూడ!నాశ్చర్య మగున్!                         232.

కం:-చెప్పెడు వానికి చెవుడన

      గొప్పగ విను వాని తెల్వి!కొదు వాయెను కో!

     అప్పుల నెప్పుడు చెప్పకు!

     గొప్పని బీదరుపు విన్న!కూర్మి యునౌనే?                          233.

కం:-ఏపే లేదిక భూతలి

      వాపోవగ లాభ మేమి?వాటిలునె సిరుల్?

    గో పాలకు డా శ్రీహరి!

    నేపీయగ గొల్తు మదిని!నిర్మల బుద్ధిన్!                            234.

కం:-నీరును పారగ నీకను

      వారిని వర హర్మ్య వాటి!వర్ధిల జేయన్!

      నీరము నిచ్చెడి వరుణుడు

     పారింపడె?ప్రళయ మొప్ప!వారిం నేలన్!                        235.

కం:-విపరీత చేష్ట వలనను

      అపకారమె దక్కు నయ్య!నాలోచింపన్!

     ఉపకారము మంచికి నవ!

     సు పరిచితుడ వౌదు విలను!శోభిలు కీర్తిన్!                     236.

కం;-కడుపున విష మిడు కొని భువి

      నడ యాడెడు నాట్య జీవి!నర్మము వలనన్!

      గుడి,బడి వాసము చెడు నయ

      నెడ నెడ కష్టాలు గల్గు!నెరుగుమి నరుడా!                   237.

కం:-ఇష్ట పడి విషము మ్రింగిన

     కష్టము కలిగింప కున్నె?గౌరవ ప్రణతిన్!

     నష్టపు నైజము దానిది!

     స్రష్టయు సరి జేయ గలడె?సౌజన్యమునన్!               238.

కం;-కని పెంచి పెద్ద జేసిన

      మనుజుల తలి దండ్రులనిల!దయ జూపనిచో?

    మును ముందు వారి తీరది

   కను లారగ కాంచ గల్గు! కాలము రాదే?                                    239.

కం:-జన్మము పితరులు నీయగ

     కన్మరు గగు పెండ్లి కాగ!గర్వము బలియన్!

    మున్ముందు చూతురే?భువి 

    తన్మానస క్షోభ జగతి!తప్పదు భావిన్!                                   240.

కం:-భీభత్సము చవి జూచిన

      లొభత్వ మదేల?నయ్య!లొంగకు ధాత్రిన్!

      శ్రీ బంధము 'కలి'కందము

     నీ బంధమె!నీకు రక్ష!నిరుపమ శీలా!                                   241.

కం;-నా వాడు నన్ను జూడడె?

      పోవాలని యుంది నాకు!పొందగ సుఖమున్!

     ఏ వాడ కేగి చూచిన

     నీవాడు శివుడు!మరువకు నిరుపమ శీలా!                        242.

కం;-కర్మము యిష్టత కోరిన

       కర్మాగ్ధ లెల్ల చెడును!కష్టమె మిగులున్!

       నిర్మల బుద్ధితొ!వినవలె!

      చర్మాంబర ధారి యొకడె!సరిజేయు నినున్!                                 243.

కం:-సంతప్త జీవ ధాత్రిన్ !

      చింతానల జ్వాల లంటి!చేవయు బూదౌ!

     హంతము నొందెడు వేళల

     పంతే గనదింత సుంత!ప్రాళుబ్ధమునన్!                                         244.

కం:-అంబర ఛుంభిత శిఖరము

     దంబర వరుణాస్త్ర ముల తగ్గున గాదే?

     లంబిత పాషాణంబులు

     గుంభన చెడి నేల రాల!కుంచిత మౌగా!                                        245.

కం:-మాయా మేయ జగంబున

      మాయే!మేలను కొనుటయు!మంచిది యగునా?

      మాయే!నిను పరిమార్చును

      మాయను విడు వంగ వలయు మహిలో!బాలా!                          246.

కం;-క్రిందకు మీదకు చెందక

     కుందితుడౌ!మధ్య ముండు!కువలయ మందున్!

     ఎందెందు వెతికి చూచిన 

     యందందే!కలదు కుట్ర!నాలోచింపన్!                                            247.

కం:-తిన తిండి లేని వానికి

      తనియగ భుక్తంబు దొరుక!దర్పిలు నెంతో?

      మను నహముపెచ్చి!భూమిని

      తన బ్రతుకే!గొప్పటంచు!తలపక నొడ్లన్!                                       248.

కం:-గొప్పగ డెప్పరికంబుల

      అప్పుల కెగ బడుచు ధాత్రి!నందల మెంచన్?

     తిప్పలు ముప్పులు తప్పవు

     చిప్పయె!గతి తుది కెరుగుము!జీవన ధాత్రిన్!                              249.

కం:-అబ్బకు జబ్బొచ్చిన సరె!

      నిబ్బరముగ బ్రతుకు సుతుడు నీచుడు కాడే?

     అబ్బబ్బో డబ్బు మత్తది

     నిబ్భరతిని మాపు గాదె!నెంచ రదేమో!                                         250.

కం:-అప్పను తిప్పల ముంచుచు

      తప్పక తనయాలి గొప్ప!ధాతృత్వంబున్!

      చెప్పుకు తిరిగెడు మనుజుడు

      తిప్పలు పడు గాక !భువిని!తిరుమల దేవా!                                251.

కం:-చెప్పుల హారము మెడనిడి

      గొప్పగ తా శివుడటంచు గోడును సేయన్!

      తుప్పును వదలింతురు ప్రజ

      తప్పే గద?శివుని బోల్చ!దండన గాదే?                                        252.

కం;-ఉప్పది రుచులకు మూలము!

      చిప్పది ముష్టికి నెలవయ!చెప్పెదు వేలన్?

      తప్పకు సు రుచిర జీవం!

      ముప్పున పడ బోకు ముష్టి మూర్ఖత్వమునన్!                           253

కం:-మనుజుల బోలెడి మనుజులు

      మను చుందురు జగతి యందు!మాధవు లీలన్!

      కన,గుణముల తేడా యగు

     కనుమా!చెడు మనుజుల నిల!కార్యము లందున్!                     254.

కం:-తొలకని  నిండు ఘటంబటు

       మెలుకువ ఘటియించు తెల్వి!మేథిని యందున్!

       తెలియని మూర్ఖుల మాటలు

      వెల జేయకు విలువ తగ్గు!వేధివి గమ్మా!                               255.

కం:   మనసున మెచ్చని వారితొ

       మనుగడ సాగింప దగదు!మానుమి చెలిమిన్!

      మనసున నచ్చిన వారలె!

      మన కనువుగ నడుతురు!మంచికి నెలవై!                          256.

కం:-కప్పను మ్రింగిన పామును.

     గొప్పగ కొనియాడ వలదు!కూర్మియు నొప్పన్!

    తప్పే గద పరహింసయు

    తప్పగ విడువంగ వలయు దండించి మరిన్!                       257

కం:-మెరుగులకు మోస పోకుమి!

      మెరుగులొ!నిజ మెంతొ?గనుమ మేథావియునై!

     చిరిగిన బట్టలు దాల్చిన

     మెరుగౌ!జ్ఞానాంబుధులను!మెచ్చుమి మదినిన్!                258.

కం:-చెడు స్నేహము విడ నాడుము

      బడి దొంగల చెలిమి వీడ!బాగౌను సుమా!

     నడిచెడు మార్గము!సరియవ!

     నడచును సుఖ జీవనంబు!కలుముల నెలవై!                    259.

కం:-విన వలెను మంచి మాటలు

       చన వలె ,సన్మార్గ మందు!చక్కటి చెలిమిన్!

     తిన వలె మథుర ఫలంబులు

    తన వలె సరి వారి జూడ!ధర్మము సుమ్మా!                         260.

కం:-ఎడ మేగుము చెడు వారికి

      నడుమా! సుగుణాల వాల!నరులతొ!నెలమిన్!

     విడుమా!దుష్ట నజనంబుల

     పడ బోకుమి!పాప కర్మ!భంగము లలమున్!                     261.

కం:-మనుజుల నడిపెడు శక్తియు

      దనరును దైవంబు వలెను!తప్పక వినుమా!

      మను కలి జీవము దనరును

      మనుమా!సరివారు మెచ్చ!మాథవ మదియే!                  262.

కం:-చెడు గను తలుపులు తెరువకు

      నడి సంద్రపు నావ తీరు!నౌ దల గనునే?

      పెడ చెవిని పెట్టు చెడుగును

      కడు మేలున బరగె దీవు!కావగ సురలున్!                       263.

కం:-బలమున్నది నాకంచును

      బలిదులచే!భంగ పడగ!భాగ్యం బగునా?

      బలమును చదువున జూపుము

     బలిదుడ వౌదువు చదువున!భాగ్యోదయుడా!                264.

కం:-మాటలు విని తగువాడకు!

      మాటల మర్మ మెరింగి!మాటాడ వలెన్!

      చేటునకు చెంత నిలువకు

     మా టెరుగుచు మసలు కొమ్మ!మాంగళ్య మదే!                265.

కం:-దురితుల పజ్జను చేరిన

      దురితంబులె దక్కు నయ్య!తుంటరి నీతిన్!

     స్వరిముల తీరు మారును

     జరుగుమి దూరంబు సుగుణ!సత్వర మతినిన్!                       266.

కం:-చదువే!తల్లీ దండ్రని

      చదువే!గురుడంచు నెంచి!చదువగ వలెనే!

      చదువుల మర్మం బెరిగిన

      చదువే!చదువంచు నెంచి!చదువుము బాలా!                          267.

కం:-ధర్మం బెరుగని కర్మము

      ధర్మం బెడ నెట్టి సాగు!తన్మోహమునన్!

      మర్మం బెరుగని చదువది

      కర్మాంతర్గత ఫలితము!కాదన గలమే?                                    268.

కం:-మణిమాదులు లేకున్నను

      గణకుడు తన గణన కోరు!కార్పణ్యమునన్!

      రణమును గోరెడు సఖియకు

      గుణములు సరి పోల్ప వశమె?గుణనిధి గనుమా!                      269.

కం:-జీవన భాగ్యము కలుగగ

      పావనమౌ!పనులు జేసి!పద్ధతి నడుమా!

     జీవన నావయు సాగును

     శ్రీ వరదంబులు గొనకొని శ్రేయో మయమై!                                    270.

కం:-పారగు చెలిమిని కోరెడు

      ధీరజుని మనమున నుంచి!తనియం తృప్తిన్!

      క్షీరము నీటి తెరంగున

      నేరుగ మన్నింప బడును!నిర్మల మదియే!                                   271.

కం:-భూషిత వరదము లిలలో!

       దూషితములు కాబడకను!తులనాత్మకమౌ!

       భాషణ బుధ నుత మగుచో

       పాషండులు మెత్తు రవని!వరదముల వలెన్!                               272.

కం:-గణనాతీతు గణాధిప

      క్షణికా వేశము తగదు!శత్రుం జయతన్!

     గణ.గుణ మెంచియు మనుమా!

     గుణ ఖని వౌ దీవు నీతి!కువలయమందున్!                                   273.

గణ గుణము=శత్రు సమూహముయొక్క స్వభావము

కం:-డెందము కందము ఛందము

       బంధము యానంద మయము!భాసుర ప్రభలన్!

       ఛందము చందము భళిరా!

       చందురు షోడశ కళల !సౌరభ్యమునన్!                                     274.

కం:-అందానంద సుగంథము

      కందముకే దక్కె నిలను!కాదన గలమే!

      మందం బేదిర?నడకను

      సంధించు జవాశ్వ వేగ!చాతుర్యమునన్!                                    275.

కం:-అందము తెలుగున ఛందము

     ఛందము గణ,పాద భరము!సద్భావమెయిన్!

     బంధముల కాంతు లలరును

     ఛంద్లకు కంద రాజి సార్ధక మాయెన్!                                          276.

కం:-కాలపు టొడి దుడుకుల బడి

      లాలిత రతనాల సిరులు!!లాలన గనకన్!

     లోలాయ మానసంబున

     శ్రీ లోలుని కొలువ గల్గు!సిరు లెలమి నిలన్!                             277.

కం:-బాలుర తెలివి యమేయము

      మలచగ వలె!నాట పాట మథురిమ లొలుకన్!

     తెలి వరయగ గరుపుమి!

      విలువగు చదువును!సుమతిగ పేరొంద మహిన్!                    278.

కం:-మతి కేకాగ్రత కావలె!

      యతి,నియతి వలన వశదము!యాంత్రిక మౌతన్!

      గతి కుదురు వరకు నాగును

     నుతమది పరమాత్ము నరయు!నూధి వచింతున్!                     279.

కం:-ఏనగు నశువుల సంఖ్యను

      మానితమౌ!సతి సుతులును!మాధవు లీలన్!

     కానగ మమకార మదియె!

     తానుగ జీవంబు నంటు!తనువది యింతే?                              280.

ఏనగు నశువులు= పంచ ప్రాణములు

కం:-పర మున్నదొ?లేకున్నదొ?

      వరమౌ!జీవంబు వసుధ!వరలుమి గరిమన్!

      నిరతాశ్రిత జీవుల యెడ

     నిరతము ప్రేమాభి  మాన!నిరతిని గనుమా!                           281.

కం:-అనయము వినయము కావలె!

      వినయము సర్వోన్నతి నిడు!విద్యయు నదియే!

     అనవసర పనులు మానుము!

     వినుతి ఘటించును వడిగను!వినుమా!బాలా!                      282.

కం:-వర్ణము లేడు భ్రమింపను

     నిర్ణితమౌ!తెలుపు రంగు నెలకొను గాదే!

     వర్ణము లేవైనను సరె!

    తర్ణిని పట్టంగ భవ్యు!దామము గాదే?                                  283,

కం:-చాలీ చాలని బ్రతుకుల

     కేలా? వేషాలు పెచ్చు!నీప్సిత మౌనే?

     మేలౌ!చదువులు!చదువుమి

     కాలంబే!కలిమి నొసగి!కాచును బాలా!                              284.

కం:-బడి ఘంట మ్రోగి నంతనె!

       వడిగా!జను బడికి!చదువు విద్యార్ధినివై!

       విడ నాడకు చదు వెన్నడు?

      బడియే!బంగారు బాట!భవితకు బాలా!                        285.

కం:-చదువే!విద్యకు మూలము

       చదువే!సంస్కారమిడుచు!చక్కగ బ్రోచున్!

      చదువే!జ్ఞ్నము నిచ్చును

     చదువే!పర దేశమందు!చాతుర్య మిడున్!                  286.                  

కం;-వినయము పాత్రత ధనమును

       ధనమున ధర్మంబు పరముతగుతగ నౌచున్!

       ఘన విద్య యొసంగు భువి

      విను విద్యయె మూలమౌను!విశ్వము మెచ్చన్!                               287.

కం:-భృతి ధృతి స్థితి మతి!విద్యయె?

      గత మాగతము నెరుగంగ!ఘన దీప మిదే!

      నుతమతి నెలవగు నెన్నడు!

      మనుజుడు తరియింప విద్య!మంగళ ప్రధమౌ!                                288.

కం:-జంగమ దేవరు స్వరముల

       గంగా పరవళ్ళ నడుమ!గల గల ధ్వనులన్!

       భంగంబుల బలె విద్యయు

      భృంగీ రావంబు దనరె!భేషుగ ధాత్రిన్!                                            289.

భంగములు=కెరటములు

కం:-చెడు నెడమిడి జనవలె!

       బడుగుల బలహీనుల కడ!బంధువు కమ్మా!

      కడి కెడము జనకు మెన్నడు?

     మడి వదలకు భుక్తి నొసగు!మరువకు సుగుణా!                              290.

మడి=పంట భూమి

కం:-అన్నము తిను కుడి చేతితొ

       దన్నగు సోదరుల ప్రేమ తగు తగ గనుమా!         

     ఖిన్నుల బాధలు గనుమా!

     వెన్నుని విడనాడ బోకు!విమల యశశ్వీ!                                        291.

కం:-గ్రాసం బెవరిది యైననై!

      వాసంబే!తనది యగుట!వల్లెయు గాదే!

      మోసం బెంతటి దైనను

      వేసరకం!త్రిప్పి కొట్ట!విజ్ఞానమదే!                                                292.

కం:-దాసుడ నేనని బలుకుచు

      మీసము మెలి వేసి తిరుగ!మేదుర మౌనే?

     చాసెద చేయి నటంచును

     కేసరియై చ్ప జూడ!కిల్భిష మే గా!                                              293.

కం;-పాషాణ మెంత దైనను!

      ఘోషాసురు చేత జిక్కి!కించిత్తౌగా!

      భోషాండుల లెక్కింపున

      శేషాచల వాసు డైన !శ్రీలం వీడున్!                                              294.

కం:-చర చిత్తము విత్తము

      పరుగెత్తు స్వదేచ్ఛ నిచ్చ! పట్టదు నొకరిన్!

      గురు తత్వులు పరమెంతురు

      సిరి నెంచరు!దీక్ష తప్ప!శ్రీకర మదియే!                                         295.

కం:-దీపాల పెన్నిధి గోపా

      పాపాలను జేసి నాడ!పద్దతి గనకన్!

       పాపాల రాయుడేనని

     కోపించక గావ రమ్ము!గోపీ లోలా!                                                296.

కం;-నవమే!జగతికి మూలము

      నవనీతము నీదు మనసు!నారాయణుడా!

     భవ బంధ మోచనంబున

     శివ సాయుజ్యంబు నొంద!జేయవె?కృష్ణా!                                      297.

కం;-భువనము లేలెడు శుభకర

      శివు నిల గొలిచెడు నరుడను!జిత కర్ముడ నే!

     దివి జో త్తమ!సిరి వరమయ     

      దివిజత!నను గావ రమ్ము !తేజొ నీధివై !                                       298.

కం :-నిలకడ కుదరగ మనసును !

        కలతల కెడమేర్చి గావు!కారుణ్య నిధీ !

        కలి మాయల దూర మీడుమి!

        బలిదుడ నే గాను దేవ పరమాత్మ హరా!                                       299.

కం:-సిద్ధియు బుద్ధియు కలుగగ

       ముద్దుగ గణనాధ యనిన మోదము తోడన్!

       పద్ధతి నెలకొను విద్యలు

       శుద్ధత చేకూర్చు నెంతొ!శోభిల జగతిన్!                                         300.

కం:-బుద్ధియె మూలము విద్యకు

      బుద్ధిని సిద్ధింప జేయు పుణ్యాత్ముడునై!

      సిద్ధి గణాయకు డుండెను

      ఒద్దుగ పూజింప!విద్య నొందెదు బాలా!                                            301.

కం:-చవిగల తేనియ చదువుర 

       చవి జూచిన జన్మ యెంతొ ? సార్ధక మౌరా!

      కవనాలంకృత ఫసుందరి

      భవి తీర్చును భాగ్య గరిమ!బంధోన్ముకమై!                                      302

              

కం:-చదువున కంతము లేదుర

      మథురము!వర భీజ శక్తి!మంత్రిత మౌచున్!

     దాయాదుల కీయబడని

     పాయస మీ విద్య గాన!వదలకు చదువున్!                                   303.

కం:మాయామేయ జగంబున

     మాయను తొలగించి విద్య మంచిని గూర్చున్!

    దాయాదుల కీయబడని

    పాయస భోజ్యంబు గాన!వదలకు విద్యన్!                                 304

కం;-చదువే సత్యము నిత్యము

     చదువే!జ్ఞానంబు!తెలివి!సజ్జన స్తుత్యమ్!

      చదువే!దారిని చూపును

      చదువుమి బంగారు బాల!సద్గుణ శీలా!                                   305

కం:-జ్ఞానము నొసగెడు విద్యను

      దానము జేసిన పెరుగును!తప్పక వినుమా!

     కానని వెన్నో జూసెదు

    జ్ఞానాంబుధి నీదులాడు సన్మతి వౌచున్!                                  306

కం:-జడ తత్వము విడ నాడుము

      బడి తత్వము నేర్చి కొనుము!బంగరు భవితన్!

      నడ యాడెదు సిరుల నడుమ

      మిడి మిడి జ్ఞానంబు తొలగు!మేథయు పెరుగున్!                307.

కం:-అష్టోత్తర త్రిశతి కృతిది

       శిష్టత గురు"కందము లిల జేసితి'హరుడా!

      ఇష్టత దీక్షకు మెచ్చియు

      నిష్టను నను బ్రోవ రమ్ము!నేరిము కూర్మిన్,!                      308.

                         ఫల శ్రుతి

కం:-జగమెరిగి మనెడు తీరును

     వగపులు తొలగెడు తెరవును!వర్ధిత ప్రగతిన్!

    సు గతికి మార్గము జూపును

   నిగమార్ధత గూర్చు!బ్రతుకు నిర్మల మేర్చున్!

                       ఓం తత్సత్

         శ్రీ శ్రీశ్రీ ఉమా మల్లేశ్వర స్వామి దేవతార్పణ మస్తు,

                  మంగళం మహాత్

                      శ్రీ శ్రీ శ్రీ శ్రీ శ్రీ

గద్యము:-ఇది శ్రీమదుభయ భాషా భూషణ విద్వద్వరేణ్య వేంకట రాయ శాస్త్రి వరేణ్య

ప్ర పౌత్ర సారస్వతీ కృపా పాత్ర కశ్యపస గోత్ర పవిత్ర వల్లభవఝల సంజ్ఞా పయః

పారా వారా రాకా సుధాకర నరసింహ వరేణ్య పౌత్ర శ్రీరామ మూర్తి,నారాయణాంబా

 గర్భ శుక్తి  ముక్తా ఫలాయ మాన సోదర ,సోదరీ సమన్విత సుధీ విధేయ అప్పల

నరసింహ మూర్తి శర్మ నామ ధేయ విరచిత"అందాల కందాలు"(అష్టోత్తర త్రిశతి)

కృతి సమాప్తమ్,

                                   ఓం తత్సత్:

        శ్రీశ్రీశ్రీ ఉమా మల్లేశ్వర స్వామి దేవతార్పణ మస్తు,

                         ఓం శాంతిః!శాంతిః!శాంతిః!

జైహింద్.